دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

رامهرمز و اصفهان و كازرون و ابرقوه و شيراز و يزد و بردسير و سيرجان و كرمان و خبيص و بم و طبس كيلكى و طبس سينا و سجستان و كيج از مكران و بست و ممند و غزنه و زابل و مولتان از سند و قندهار و كشمير و دهلى از هند و مدين و بعضى از بلاد طنجه و بربر و بعضى از بلاد چين . در اين اقليم سى و سه كوه بزرگ و بيست و دو نهر عظيم است و رنگ مردم اين اقليم اسمر است يعنى آنان گندم گون اند . و مبدء اقليم چهارم آنجا بود كه نهار اطول چهارده ساعت و ربعى باشد يعنى 14 ساعت و پانزده دقيقه زمانى كه ربع ساعت است و عرض سى و سه درجه و نصف و ثمن يعنى 33 درجه و 37 دقيقه . و وسط آن جايى است كه نهار اطول آن 14 ساعت و نصف ساعتى يعنى 30 دقيقه است و عرض آن سى و شش درجه و خمس و سدس درجه است يعنى 36 درجه و 22 دقيقه است . و در اين اقليم است طنجه و قرطبه دار ملك اندلس و بلاد افرنجه و اشبيله و دو جزيره رودس و قبرس و انطاليا وطرسوس و طرابلس شام و انطاكيه و آذنه و حمص و معره نعمان و حلب و سروج و ملطيه و رقه و آمد و آذربجان و نصيبين و سنجار و موصل و سرمن راى معروف به سامرا و شهر زور و اروميه و مراغه و نخجوان و تبريز و حلوان و سرمن و حلوان و اردبيل و دينور و همدان و زنجان و سهرورد و نهاوند و سلطانيه و ابهر و قزوين و ديلم و ساوه و قم و كرخ و كاشان و دماوند و رى و آمل قصبه طبرستان و ساريه و سمنان و دامغان و استراباد و بسطام و آبسكون و جرجان و اسفراين و شهرستان و سبزوار و نيشابور و تن و طبس و طوس و مشهد مقدس و ترشيز و قاين و نوقان و زوزن و بوزجان و مرو و هرات و سرخس و جوزجان و بادغس و مرغاب و فارياب و غور و غرجستان و بلخ و ترمذ و بلد ساغون و لوايح و صغانيان و بدخشان و كابل و تبت داخل و جبال و كشمير و بعض بلاد ختا و ختن و شمال بلاد چين . و قطار بكسر قاف كه آن را به خطا خطا مى خوانند . و در اين اقليم بيست و پنج كوه بزرگ و بيست و دو نهر عظيم است و رنگ مردم اين اقليم ميان سمرت و بياض است .

و مبدء اقليم پنجم آنجا بود كه نهار اطول آن چهارده ساعت و نصف و ربعى باشد يعنى 14 ساعت و 45 دقيقه و عرض آن سى و نه درجه الا عشر درجه يعنى 38 درجه و 54 دقيقه . و وسط آن جايى است كه نهار اطول آن پانزده ساعت است و عرض آن چهل و يك درجه و ربع درجه . و در اين اقليم است بلاد اندلس و بعض بلاد روم مثل عموريه و قونيه و اقصرى و قيصريه و سيوان و ارزن روم و ديار ارمينيه و شيروان و طرابزون و اخلاص و ارزنجان و خوارزم و بخارا و نسف و سمرقند و كش و اچاچ و اسفيجاب و روميه كبرى و جرجانيه خوارزم و بخارا و زمخشر و هزار اسف و حدود طراز و خجند و فرغانه و حدود كاشغر و ختن و تبت و روس و اقصى بلاد ترك ( كش را شهر سبز و فرغانه را اندجان و نسف را قرشى نيز گويند ) . در اين اقليم سىكوه بزرگ و پانزده نهر عظيم است و رنگ مردم اين اقليم سفيد است . و مبدء اقليم ششم آنجا بود كه نهار اطول پانزده ساعت و ربعى باشد يعنى 15 دقيقه باشد و عرض آن چهل و سه درجه و ربع و ثمن درجه يعنى 43 درجه و 22 دقيقه و وسط آن جايى بود كه نهار اطول پانزده ساعت و نيم يعنى 15 ساعت و 30 دقيقه بود و عرض آن چهل و پنج درجه و ربع و عشر درجه يعنى 45 درجه و 21 دقيقه . و در اين اقليم واقع است شمال اندلس و بلاد طائفه اى از فرنگستان و قسطنطنيه از بلاد روم و بلاد روس و صقالبه و بلاد آس و الان و طراز و مالق و بيش بالق و موقان و خزر و سقسين و معظم تركستان يعنى اكثر بلاد ترك و قراقوم و خان بالغ و آذر كند و كاشغر و بعض مساكن اتراك شرق . و در اين اقليم يازده كوه بزرگ و چهل نهر عظيم است . و اهل اين اقليم به