دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

و نيز براى نيكان قبر را فراخ مى كنند بقدر چشم انداز يا سى مرحله اگر آن فضا كه از عالم آخرت است در گور تنگ مى گنجد زمين و آخرت هم گنجايش همه چيز دارد . اگر گويى بهشت به مقتضاى آيات قرآن در آسمان است و مردم چون زنده شوند چگونه از زمين به آسمان مى روند ؟ گوييم قياس آخرت به دنيا چنان كه گفتيم صحيح نيست و نردبان و وسائل براى اجسام مادى اهل دنيا است مردم آخرت در يك چشم بر هم زدن عوالم وجود را طى مى كنند . قوله تعالى([ : والارض جميعا قبضته يوم القيمة و السموات مطويات بيمينه ])( زمر 67 ) يعنى روز رستاخيز زمين در مشت او است و آسمانها پيچيده در دست راستش غرض كمال قدرت و سلطه او است بر ممكنات و اين قدرت در همه حال يكسان است اهل روز قيامت چون به حق نزديكترند و از ظلمات ماده دورترند قدرت وى را نيك در مى يابند كه در اين جهان ادراك نمى كردند . قوله تعالى([ : ان الله يمسك السموات و الارض ان تزولا ])( فاظر 42 ) خداوند آسمانها و زمين را نگاه مى دارد كه زائل شوند چون علت است و اينها معلول اند چون نور كه وابسته به خورشيد است و خورشيد نگهدار نور است خداوند تعالى نيز نگهدار آسمانها و زمين است نه از آن كه آسمان بر زمين افتد بلكه از اين كه فانى شوند . در قرآن سخن از هفت آسمان صريح آمده است اما هفت زمين صريح نيست . قوله([ : و من الارض مثلهن ])( اطلاق 12 ) خداوند هفت آسمان آفريده و از زمين مانند آن . بيان نفرمود از چه جهت زمين مانند آسمان است . اگر در شماره مانند آسمان ها باشد هفت است .

و اگر وجه شباهت چيز ديگر باشد مانند كره بودن و گشتن و نفع مردم از آن غير اينها دليل بر هفت نداريم . مردم قديم سطح خشكى زمين را به هفت بخش كرده بودند و هر بخش را اقليم مى گفتند مانند آن كه مردم عصر ما همه زمين را به پنج منطقه كرده اند يك منطقه حاره و دو منطقه معتدله و دو منطقه منجمده . اقليم هاى هفت گانه را از خط استواء تا منتهى معموره زمين اعتبار كرده بودند . از خط استواء به جانب شمال تا مدارى معين از مدارات زمين را اقليم اول مى گفتند و از آن مدار تا مدارى ديگر بطرف شمال اقليم دوم ( مكه در اقليم دوم واقع است ) و اقليم سيم در شمال اقليم دوم است . در بلاد ايران از بنادر جنوب تا اصفهان از اقليم سيم است و هر چه در عرض محاذى اين ناحيه باشد از مغرب افريقا تا ساحل درياى چين از اقليم سيم محسوب مى شود . و اقليم چهارم مشتمل بر ايالات شمالى ايران است و هر چه محاذى آن باشد در مشرق و مغرب و بدين ترتيب تا اقليم هفتم كه آخرين آبادى شمال كره زمين است . ابن عباس و بعضى مفسرين هفت زمين را به هفت قسمت مجاور يكديگر تفسير كرده اند و بعضى گمان كنند هفت طبقه روى يكديگر قرار دارند مانند طبقه خاك سطح ظاهر زمين و طبقه نمناك و شن و امثال آن . اما قول اول صحيحتر است چون خداوند در بيان نعمت خود به چيزى تمسك كرده است كه مردم مى دانستند و مى شناختند و اين هفت اقليم از قديم نزد آنان معروف بود به اختلاف هوا و تنوع محصول و ميوه هاى هر اقليم خداوند به همان كه مشهور بود بر آنها احتجاج فرمود . بعضى گويند مراد