دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

كنند خط منتصف امتداد طولى ظل شاخص خط سمت قبله مى باشد در صورتى كه مواجه با شمس بوده باشد آن دو وقت يكى هفتم جوزاء يعنى هفتم خورداد است و ديگر بيست و سوم سرطان يعنى بيست و سوم تير ماه .

آن دو وقت به حسب اختلاف آفاق نسبت به بلاد متفاوت است چه اگر آفاق در طول با مكه مساوى باشند اعنى در تحت يك دائره نصف النهار باشند در اول ظهر حقيقى آنها در آن دو وقت رو به سوى آفتاب بوده باشند رو به سوى قبله خواهند بود خواه شمالى مكه باشند و خواه جنوبى آن و خواه عرض بلد شمالى باشد و خواه جنوبى . و اگر آفاق در طول مساوى با طول مكه نباشد يعنى در تحت يك دائره نصف النهار واقع نبوده باشند لاجرم يا شرقى مكه اند و يا غربى آن خواه عرض بلد شمالى باشد و خواه جنوبى و خواه عرض آن مساوى مكه باشد و خواه نباشد . پس اگر بلاد در جهت شرقى مكه باشند آفتاب در بعد از ظهر آنها به سمت راس مكه مى رسد و اگر در جهت غربى مكه باشند آفتاب در قبل از ظهر آنها به سمت راس مكه مى رسد . مثلا چنان كه در درس چهل و سوم دانسته شده است طول مكه از گرنويج 50 39 شرقىاست و طول قم از گرنويج 55 50 شرقى است پس قم در جهت شرقى مكه واقع است پس آفتاب بعد از رسيدن به دائره نصف النهار قم اعنى بعد از ظهر حقيقى آن به دائره نصف النهار مكه مى رسد كه ظهر مكه بعد از ظهر قم خواهد بود . و چون تفاوت بين طولين مكه و قم يازده درجه و پنج دقيقه است . ( 5 11 ] 50 39 55 50 ) و در همان درس ياد شده دانسته ايم كه هر پانزده درجه فلكى يك ساعت زمانى است و هر درجه فلكى چهار دقيقه زمانى است ( 20 ] 4 ضربدر 5 و 44 ] 4 ضربدر 11 ) پس بعد از چهل و چهار دقيقه و بيست ثانيه زمانى بعد ظهر حقيقى قم در هر يك از دو روز نام برده آفتاب به سمت راس مكه خواهد بود و هر كس در قم در آن دو روز در آن وقت يعنى 44 دقيقه و 20 ثانيه بعد از ظهر به سمت شمس باشد به سمت قبله خواهد بود و يا اگر شاخصى در زمين مستوى نصف كند خط منتصف امتداد طولى ظل شاخص خط سمت قبله مى باشد ولى به صوب آفتاب . و مانند قم اين چند شهر زير به دقائق زمانى بعد از ظهر آنها خورشيد در دو روز ياد شده به سمت راس مكه مى رسد : آمل و دماوند هر يك 49 دقيقه اردبيل 34 دقيقه اصفهان 47 اهواز 37