دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

است ديرتر غروب مى كند . پس از آن بيرجندى گفته است : و همين اعتراض بر علامه بر صاحب تبصره نيز وارد است چه اين كه دائره نصف النهار از دوائر ميل است . لذا علامه مذكور در تحفه از تعريف ياد شده در نهايه برگشت و مطالع را چنين تعريف كرده است كه آن قوسى است محصور ميان دائره افق و دائره عظيمه اى كه باول قوس بروج مى گذرد و مماس مدار اعظم ابدى الظهور مى گردد .

توضيح

علامه در عبارت بيرجندى قطب شيرازى صاحب درة التاج و شرح حكمت اشراق است ( العلامة قطب الدين محمود بن ضياء الدين مسعود الشيرازى ) . و نهايه كتاب ديگر او به نام([ نهاية الادراك فى دراية الافلاك])است . و تحفه كتاب ديگر او به نام([ التحفة الشاهية])كه هر دو بعربى در علم هيئت اند . از تحفه نسخه اى كامل در كتابخانه مدرسه سپهسالار قديم تهران موجود است . و نيز نسخه اى از نهايه در كتابخانه سپهسالار جديد تهران ( كه اكنون بمدرسه عالى شهيد مطهرى نام يافت ) بشماره 596 موجود است . و نسخه اى قديمى از نهايه كه بسال 741 كتابت شده در كتابخانه خديويه مصر است نگاه كنيد بفهرسة الكتبخانه الخديوية ج 5 ص 225 و بقول جرجى زيدان در تاريخ آداب اللغة ج 3 ص 251 نسخه اين كتاب در اكثر مكاتب اروپا موجود است . ( ص م ن درة التاج ط ايران بكوشش و تصحيح سيد محمد مشكوة ) حاجى خليفه كاتب چلبى در كشف الظنون گويد :

التحفة الشاهية فى الهيئة للعلامة قطب الدين محمود بن مسعود الشيرازى المتوفى سنة عشر و سبعمائة مجلد اوله : خير المبادى مازين بالحمد لواهب القوة الخ . الفه للوزير امير شاه محمد بن الصدر السعيد تاج الدين معتز بن طاهر و رتب على اربعة ابواب : الاول فى ما يحتاج الى تقديمه قبل الشروع الثانى فى هيئة الاجرام البسيطة الثالث فى هيئة الارض الرابع فى مقادير الابعاد و الاجرام . و هذا التاليف مؤخر عن نهاية الادراك له . ثم شرع المولى على القوشجى فى شرحه بقال اقول و وصل الى بحث الدوائر و له تعليقه علقها على المتن الى الباب الثانى . و للعلامة السيد الشريف الجرجانى حاشية التحفة ايضا . ( ج 1 ط 1 ستون 368 ) تعريف دائره اول سموت در درس 28 گذشت و تعريف دائره نصف النهار در درس 21 . دو قطب دائره اول سموت دو نقطه شمال و جنوب است و عظيمه اى كه به دو قطب اول سموت بگذرد بر دائره نصف النهار نيز صادق است پس بنابر تعريف صاحب نهايه هر گاه نقطه طرف قوس مطالع مثلا با آن عظيمه اى كه از افق بحركت معدل النهار حركت كرده است و بدائره نصف النهار رسيده است بايد نقطه طرف طوالع نيز بدائره نصف النهار