دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

نمايند اين برج چهارم و آن برج دهم است . و وتد به معنى ميخ است كه فلك را يعنى مجموع كره عالم جسمانى را تشبيه به خيمه نموده اند كه به چهار ميخ طالع و سابع و عاشر و رابع قائم باشد . اوتاد اربعه را در تسوية البيوت يعنى استخراج خانه هاى دوازده گانه كه آنرا زايچه و زايرجه نيز گويند و براى طالع سنه و مواليد و مانند آنها در احكام نجومى بكار دارند اهميتى به سزا است . و به تعبير ملا عبدالعلى بيرجندى در شرح زيج الغ بيك : اين چهار خانه را اوتاد بجهت آن گويند كه مدار احكام بر اين چهار خانه است . از ارباب لوح و قلم به نظم و نثر تعبير فلك به خيمه و خيمه افلاك و خيمه معلق و خيمه نيلگون و خيمه پيروزه گون و خيمه فيروزه و نظائر آنها بسيار آمده است : عارف سنائى غزنوى گويد :

ببين بارى كه هر ساعت ازين پيروزه گون خيمه چه بازيها برون آرد همى زين پير خوش سيما و ناصر خسرو علوى گويد :

وين خيمه كبود نبينند و اين دو مرغ كايشان هماره از پس ديگر همى پرند و راقم گفته است :

اوتاد خيمه فلك نيلگون مگر بر كنده شد كه بر سرم اينك خراب شد پس از تحصيل بيوت اثناعشر زايجه مواضع سيارات را استخراج مى كنند سپس احكام نجومى را مطابق اوضاع كواكب به نسبت با يكديگر و مواضع آنها در بيوت و ديگر امورى كه به احكام تعلق دارد بدست مى آورند . در دفتر تقويم رقومى و لوح بيوت اثناعشر و كتب احكامى فقط حرف آخر اسامى سيارات را مى نويسند و هر يك را به علامت آن حرف مى خوانند . يعنى حرف ( ر ) قمر است و ( د ) عطارد و ( ه ) زهره و ( س ) شمس و ( خ ) مريخ و ( ى ) مشترى و ( ل ) زحل . خواجه طوسى در مدخل منظوم پس از بيان ارقام بروج كه در درس پانزدهم نقل كرده ايم در ارقام كواكب گويد :

چون بدانستى از بروج رقم رقم اختران بيايد هم آخرين حرف نام هر اختر بدلش مى نگارد بر دفتر همچو از شمس س ور زقمر بر همين كن قياس پنج دگر به عنوان محض آگاهى و آشنايى به بيوت اثناعشر و اوتاد اربعه و مواضع سيارات در لوح زايجه اين جدول طالع سنه هزار و سيصد و چهل و پنج هجرى شمسى را كه استخراج كرده بوديم