دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

و كذا غاية ارتفاع كل كوكب و غاية الانحطاط عند الانتهاء الى مسامتها تحت الافق]).

غرض از نقل عبارت تبصره اين كه : مراد از حركت كل همان حركت اولى است كه حركت به خلاف توالى از مشرق به مغرب است و مراد از مسامته همان موافات است كه هنگام وصول مركز جرم شمس به دائره نصف النهار است . و نيز دانسته شده است كه تسميه آن به دائره نصف النهار با آن كه دائره نصف الليل هم مى باشد به سبب مراعات تقدم يوم بر ليل به جهتى از جهات انواع تقدم و تأخر يعنى اقسام سبق و لحوق است . امين الاسلام طبرسى در مجمع الابيان در تفسير كريمه : ([ و لا الليل سابق النهار])( يس 41 ) آورده است كه : روى العياشى فى تفسيره بالاسناد عن الاشعث بن حاتم قال : كنت بخراسان حيث اجتمع الرضا عليه السلام و الفضل بن سهل و المأمون فى الايوان الحبرى بمرو فوضعت المائدة فقال الرضا عليه السلام ان رجلا من بنى اسرائيل سألنى بالمدينة فقال النهار خلق قبل ام الليل ؟ فما عند كم ؟ قال : و أداروا الكلام فلم يكن عندهم فى ذلك شى ء فقال الفضل اللرضا عليه السلام : اخبرنا بها اصلحك الله قال : نعم من القرآن ام من الحساب ؟

قال له الفضل : من جهة الحساب . فقال : قد علمت يا فضل ان طالع الدنيا السرطان و الكواكب فى مواضع شرفها فزحل فى الميزان والمشترى فى سرطان و الشمس فى الحمل و القمر فى الثور فذلك يدل على كينونة الشمس فى الحمل فى العاشر من الطالع فى وسط السماء فالنهار خلق قبل الليل . بيان : حديث شريف در سماء و عالم بحار نيز با نقل مطالبى در پيرامون آن مذكور است ( ج 14 ط 1 ص 55 و 56 ) . تعريف طالع در درس شانزدهم گفته آمد و عاشر همانست كه تعريف آن را در درس قبل دانسته ايم . وسط السماء همان محل موافات مركز جرم الشمس با دائره نصف النهار است . و از آن تعبير به كبدالسماء نيز در روايات شده است .

آن كه فرمود([ : و الكواكب فى مواضع شرفها]): شرف كوكب در مقابل هبوط آنست . و شرف و هبوط كواكب را در احكام نجوم دخلى بسزا است . شرف شمس در نوزدهم درجه حمل است . شرف قمر درجه سوم ثور است . شرف زحل درجه بيست و يكم از برج ميزانست . شرف مشترى در پانزده درجه سرطانست . شرف مريخ درجه بيست و هشتم جدى . شرف زهره درجه بيست و هفتم حوت . شرف عطارد درجه پانزدهم سنبله . هبوط هر كوكب مقابل شرف او بود به همان درجه . و مراد از مقابل نظير آن برج و درجه است يعنى برج ششم بعد از برج شرف برج هبوط آن كوكب بود و 180 درجه بعد از درجه شرف درجه هبوط آن كوكب بود . مثلا برج ميزان برج هبوط شمس بود و درجه نوزدهم