دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

و مقدار شب از غروب شمس تا طلوع فجر ثانى . قال عزمن قائل : و كلوا واشربوا حتى يتبين لكم الخيط الابيض من الخيط الاسود من الفجر ثم اتمواالصيام الى الليل ( البقرة 188 ) . فى الفقيه سئل الصادق عليه السلام عن الخيط الابيض من الخيط الاسود من الفجر ؟ فقال : بياض النهار من سواد الليل . طبرسى در مجمع البيان در تفسير كريمه : الله الذى جعل لكم الليل لتسكنوا فيه والنهار مبصرا الاية ( مؤمن ] غافر 62 ) گويد : الليل : و هو ما بين غروب الشمس الى طلوع الفجر الثانى . . .

و النهار : هو مابين طلوع الفجر الثانى الى غروب الشمس . الخ . و در تفسير كريمة : و سخر لكم الليل و النهار الاية ( النحل 13 ) گويد : التسخير فى الحقيقة للشمس و القمر لان النهار هو حركات الشمس من وقت طلوع الفجر الى وقت غروب الشمس والليل حركات الشمس تحت الارض من وقت غروب الشمس الى وقت طلوع الفجر الا انه سبحانه اجرى التسخير على الليل و النهار على سبيل التجوز و الاتساع . و صاحب بحار الانوار در باب تحقيق منتصف الليل و مفتتح النهار از كتاب صلوة آن ( ص 64ج 18 ط 1 ) گويد : و عندنا انه لايفهم فى عرف الشرع و لا فى عرف العام و لا بحسب اللغة من اليوم او النهار الا ماهو من ابتداء طلوع الفجر . . . نعم بعض اهل الحرف و الصناعات كان ابتداء عملهم من طلوع الشمس قد يطلقون اليوم عليه . . . لا ينبغى ان يستريب عارف بقواعد الشريعه و اطلاقاتها فى انه لايتبادر فيها مع عدم القرينه من النهار الا ما هو مبتدا من طلوع الفجر . . . انتهى ملخصا . و نيشابورى در تفسير مالك يوم الدين گويد : اليوم هو المده من طلوع نصف جرم الشمس الى غروب نصف جرمها او من ابتداء طلوعها الى غروبها . او من طلوع الفجر الثانى الى غروبها و هذا فى الشرع . غرض نگارنده سطور اين است كه : قوس النهار كه در عرف ارباب اين فن مدار طلوع مركز جرم شمس از دائره افق تا طلوع آنست كه بين الطلوعين نيز جزء ليل محسوب مى گردد هر يك بدائره نصف النهار كه دائره نصف الليل هم هست تقريبا به دو نصف متساوى تقسيم مى گردد .

و چون در مواقيت اعمال عبادى بفرموده شرع مفتتح روز فجر ثانى است و شب خالص از غروب شمس تا طلوع فجر صادق است پس نه روز شرعى به دائره نصف النهار به دو قسم متساوى منقسم مى گردد و نه شب شرعى فتبصر . كلام نيشابورى را در غرائب القرآن در بيان هر سه وجه تعريف يوم شأنى بسزا است . همين بزرگمرد شارح تذكره خواجه در هيات است كه كتابى بغايت اصيل و قويم است لذا وجه اول تعريف يوم را بر مبناى فن هيات در نهايت جودت بيان كرده است كه درس بحث آن در پيش است . مطلب ديگر اين كه در روايت دائره نصف النهار تعبير به حلقه شده است كه هر گاه شمس در آن حلقه داخل شود هنگام زوال اوست چه تعبير شيرين و دلنشين و شگفت و شريف : حديث چهارم باب اوقات صلوات خمس از كتاب صلوة مستدرك الوسائل ( ج 1 ط 1 ص 188 ) : بالاسناد عن الامام الحسين بن الامام على بن ابى طالب عليهم السلام قال جاء نفر من اليهود الى رسول الله صلى الله عليه و آله الى ان ذكر عليه السلام ان اعلمهم سأله ( ص ) عن اشياء الى ان قال : يا محمد فأخبرنى عن الله لاى شى ء وقت هذه الخمس الصلوات فى خمس مواقيت على امتك فى ساعات الليل و النهار ؟ قال النبى صلى الله عليه و آله : ان الشمس عند الزوال لها حلقة تدخل فيها فاذا دخلت فيها زالت الشمس فيسبح كل شى ء دون العرش لوجه ربى . الحديث