دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

و كثيرا ما يذكر الأصحاب عنه و يعولون عليه]). . . ( ج 18 بحار ط 1 ص 153 ) تحصيل طول و عرض بلاد و به خصوص تعيين طول براى پيشينيان سخت دشوار بود لذا تقريب و تخمين و گاهى خبط و اشتباه سنگين در ارقام جداول طول و عرض ديده مى شود چنان كه در درسهاى آينده روشن مى گردد .

امروز كه آلات رسانه اى از قبيل بى سيم و تلگراف و مانند آنها اختراع شده است آن دشوارى به آسانى و آن تقريب به تحقيق مبدل شده است . كسانى كه مثل علامه حلى در([ تذكرة الفقهاء])عمل پيغمبر اكرم را در تعيين قبله مدينه اصل قرار داده اند و آن را قبله قطع دانسته اند و اجتهاد را در آن روا نداشته اند و اعتناى به جداول طول و عرض بلاد آن روز در اين موضوع به خصوص نكرده اند به حق سخن گفته اند و به صوب صواب رفته اند و كوتاهى سخن اين كه نظر نگارنده سطور درباره قبله مدينه رسول ( ص ) اين است كه در رساله اعتقادات گفته است : ([ اعتقاد من اين است كه قبله مدينه بر جنوب افتاده است و آن معجزه فعلى باقى رسول خاتم - صلى الله عليه و آله و سلم - است چه اين كه با مكه مكرمه به تقريب كه تفاوت بين طولين ربع درجه و كمتر از آنست در سطح يك دائره نصف النهار واقع است لذا قبله مدينه قبله قطع است و اجتهاد در آن جائز نيست . و آن كه عالم جليل شاذان بن جبرئيل در رساله([ ازاحة العلة في معرفة القبله ])قبله مدينه را از جنوب به مشرق سى و هفت درجه و ده دقيقه ( 10 37 ) منحرف دانسته است و صاحب بحار و ديگران از وى پيروى كرده اند نادرست است])

تنبيه

رصدى بزرگ جناب مولى غلامحسين جونپورى شيرازى صاحب زيج و جامع بهادرى رساله اى به نام([ تحفة الأبرار])نوشته است كه در سنه 1250 هـ . ق در زمان حيات وى در كلنگه كلكته هند بطبع رسيده است . اين رساله متضمن چهار فصل است در فصل دوم آن گويد : ([ فصل دوم در دانستن سمت قبله در بلاد شمالى العرض بر كاغذى دائره كشند و دو قطر متقاطع به قوائم رسم كنند و بر اطراف اين دو قطر علامت نقاط اربع يعنى شمال و جنوب و مشرق و مغرب معين سازند و هر ربع محيط را بر نود جزء متساوى قسمت كنند بعده طول و عرض مكه را - شرفها الله تعالى - با طول و عرض بلاد ملاحظه كنند اگر در عرض متحد باشند و طول مكه معظمه كمتر بود درين صورت سمت قبله نقطه مغرب باشد و اگر طول مكه زايد بود