دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

پس معلوم شد كه ميان ايشان تباين است . بدان كه در بسيارى از مسائل فقهى به خصوص در مسائل ارث احتياج مبرم به دانستن احوال چهارگانه ياد شده دو عدد پيش مى آيد . و يك عالم روحانى آنگاه از عهده حل مسائل ارث بر مى آيد و در ديگر ابواب فقه كامل تواند بود كه در علوم رياضى توانا باشد . در آخر ارث شرايع و نيز در آخر ارث جواهر فرموده اند : ([ تتمة تشتد الحاجة اليها بحسب الفرائض لاشتمالها على معرفة اصطلاحهم في الأسماء المذكورة و هى العددان اما متساويان و إما مختلفان و المختلفان إما متداخلان أو متوافقان او متباينان]). . . . آنگاه شروع كرده اند به تعريف هر يك بدان وجه كه گفته ايم . هر چند از عدد 2520 همه كسور تسعه بدون استثناء حاصل مى شوند و لكن اقل عدد نيست و به قلت عدد أعمال رياضى آسان مى گردد . از ضرب كردن درجات بروج كه 30 است در شماره بروج 12 است و حاصل را در 7 كوكب سيار اقل عددى كه مخرج كسور تسعه را داشته باشد يعنى عدد 2520 حاصل مى شود .

سيد نعمة الله جزائرى در زهر الربيع روايتى نقل كرده است كه مردى يهود جناب اميرالمؤمنين امام على عليه السلام را از اقل عددى كه مخرج كسور تسعه در آن باشد سؤال كرد در جوابش فرمود : ايام هفته را در ايام سال كه 360 روز است ضرب كن ( 2520 ] 7 ٹ 360 ) . و نيز شيخ بهائى در خلاصة الحساب گفته است : ([ لطيفة يحصل مخارج الكسور التسعة من ضرب أيام شهر في عدة الشهور و الحاصل في أيام الاسبوع و من ضرب مخارج الكسور التى فيها حرف العين بعضها في بعض . و سئل اميرالمؤمنين على عليه السلام عن ذلك فقال : اضرب أيام اسبوعك في أيام سنتك ]). يعنى ايام ماه كه 30 روز است در 12 كه عدد ماهها است ضرب كن و حاصل را كه 360 است در عدد 7 كه عدد روزهاى هفته است . ( 2520 ] 7 ٹ 360 ] 12 ٹ 30 ) . و نيز از ضرب مخارج كسورى كه حرف عين دارند ( ربع سبع تسع عشر ) در يكديگر مخارج كسور تسعه كه رؤوس كسوراند حاصل مى شوند ( 2520 ] 10 1 ٹ 9 1 ٹ 7 1 ٹ 4 1 ) . و از اميرالمؤمنين امام على عليه السلام از مخرج كسور تسعه سؤال شد گفت :

روزهاى هفته ات را در روزهاى سالت ضرب كن . راقم گويد : مسائل رياضى كه از امام على عليه السلام سؤال شد و هر يك را بالبديهة جواب فرمود يكى پس از ديگرى مانند همه آثار كمالى آنجناب شگفت آورتر است . مثلا همين مسأله([ مخرج كسور تسعه])كجا و([ مسأله ديناريه])كجا . ميبدى در آخر فتح سوم از فاتحه هفتم از شرح ديوان منسوب به امير عليه السلام آورده است كه : ([ و گويند مرتضى پاى مبارك در ركاب داشت و سوار مى شد زنى آمد و بر سبيل تظلم گفت : يا اميرالمؤمنين إن أخى ترك ستمائة دينار و قد أعطونى دينارا فرمود : لعل أخاك خلف زوجة و اما و بنتين و اثنى عشر أخا و اياك گفت نعم فرمود قد استوفيت حقك و سوار شد . و اين مسأله را ديناريه گويند]). ( ط 1 - ص 110 ) نگارنده در بيان آن گويد : هر يك از بنتين و ام و زوجه فريضه برند و بعد از اخراج فرائض از ما ترك