دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی - نسخه متنی

حسن حسن زاده آملی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

پس سال شمسى در عرض تسعين يكشبانه روز است كه به تعبير رائج شش ماه شمسى شب و شش ماه شمسى روز است و لكن در آن بحثى به تحقيق علمى است كه در وقتش گفته آيد . و طلوع و غروب كواكب مطلقا خواه نيرين و خواه ثوابت و سيار به حركت خاصه آنها مى باشد .

اين بود بحث به اجمال در بيان آفاق ذوظل واحد و ذوظلين و ذوظل دائر . اكنون به غرض از بحث كه تحصيل عرض بلد است بازگشت مى كنيم و عبارت مطلب را از زيج بهادرى كه آنرا زيج بهادر خانى و رصد طغيانى نيز گويند نقل مى نماييم و سپس به بيان آن مى پردازيم . صاحب زيج ياد شده در باب پانزدهم مقالت سوم آن ( ص 79 ط 1 ) فرموده است : ([ اگر در بلد سايه مقياس وقت نصف النهار در تمام سال در يك جهت واقع شود از شمال يا جنوب اين چنين بلد را ذات ظل واحد گويند يا آن كه گاهى بشمال افتد و گاهى بجنوب و اين نوع منقسم مى شود بر دو قسم : يكى آن كه ظل حول مقياس دوره تمام كند و اين بلد را ذات ظل دائر گويند : ديگر آن كه ظل دوره تمام نكند و اين بلد را ذات ظلين خوانند . پس اگر بلد ذات ظل واحد باشد ميل كلى را از اعظم ترين ارتفاعات آن موضع بكاهند يا آن كه بر اصغرترين ارتفاعات افزايند به هر دو تقدير تمام عرض بلد بهمرسد و جهت عرض جهت ظل باشد از مقياس .

و اگر بلد ذات ظلين باشد ميل كلى را بر اصغرترين ارتفاعات كه جانب قطب خفى است بيفزايند تا تمام عرض بلد حاصل شود . يا آن كه تمام اصغرترين ارتفاعات را كه در جهت قطب ظاهر است از ميل كلى بكاهند عرض بلد فراهم آيد و جهت عرض جهتى بود كه ظل آن اطول باشد . و اگر بلد ذات ظل دائر باشد ميل كلى را از اعظم ترين ارتفاعات بكاهيم تمام عرض بلد حاصل شود و جهت آن خلاف جهت اعظم ترين ارتفاعات باشد . و اگر اعظم ترين ارتفاعات مثل ميل كلى باشد عرض آن موضع ربع دور بود . به وجهى ديگر : هر گاه اعظم ترين ارتفاعات كوكبى ثابته را كه به جانب قطب خفى از سمت الرأس نگذرد بر اصغرترين ارتفاعات او بيفزايند نصف مجموع عرض بلد باشد . و اگر ثابته ابدى الظهور از سمت الراس به جانب قطب خفى گذرد به جاى ارتفاع اعظم تمام او تا نصف دور استعمال كنند و عمل به پايان رسانند]).

بيان

اين بود عبارت زيج بهادرى دريافتن عرض بلد . و وجهى ديگر پس از وجه ياد شده گفته است كه بعد از معرفت طول بلد بازگو مى كنيم . صاحب زيج مذكور مرحوم مولى ابوالقاسم معروف به غلامحسين جونپورى از اعيان شيعه اثناعشريه

/ 526