دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

ارضيات بر وفق سماويات قرار گيرد چه اين كه در درس 6 و 13 دانسته ايم كه : طول كوكب كه تقويم آنست به توالى است يعنى از غرب به شرق است پس تدوين جداول زيجات به يك روش خواهد بود كه اطوال كواكب از غرب بشرق است و اطوال بلاد هم از غرب بشرق يعنى هر دو به سبك حركت به توالى اند و هم عروض كواكب از منطقه البروج بشمال و جنوب آنست و عروض بلاد هم از معدل النهار بشمال و جنوب آن پس آن دو امتداد طول به يك نحو و اين دو امتداد عرض هم تقريبا به يك نحو خواهند بود . علاوه اين كه وحدت سبك و يك روش بودن جداول را در تسهيل محاسبه و عدم اضطراب خاطر داخلى بسزا است . و اين مطلب را كه وحدت روش است در جداول ازياج نظائرى چند است كه در دروس آينده گفته آيند .

و بعضى گفته اند كسانى كه مبدأ طول را منتهاى عمارت در جانب غرب قرار داده اند از اين رو بوده است كه مبدأ مذكور بدانها نزديك بوده است . در درس 33 در دروس معرفة الوقت و القبلة در اين وجوه سه گانه مبدأ طول گفته آمد كه : و انما جعلوا مبدأ الطول منتهى العمارة فى جانب الغرب اما لقربه منهم و اما لان يكون طول البلاد كطول الكواكب على التولى حتى تكون الارضيات على وفق السماويات و اما لان يكون الطول على نسق واحد . ( ص 214 ط 1 ) نسق واحد همان يك روشن بودن است و بعبارت ديگر وجه و بيان آن اين است كه چون مبدأ طول منتهاى عمارت غربى يا شرقى قرار داده شده در صورت نخستين همه بلاد فقط در جهت شرقى مبدأ واقع مى شوند و در صورت دوم همه آنها در جهت غربى آن اما اگر مبدأ طول را منتهاى عمارت نگيريم و يكى از بلاد اواسط معموره را مثلا مبدأ قرار دهيم بايد در جدول طول بلد يك يك بلد را معرفى كنيم و مواظب باشيم كه شرقى آنست يا غربى آن كمالايخفى و اين موجب اضطراب خاطر محاسب مى گردد كه بدان اشارت نموده ايم . و باز بحث بيشتر در اين امر در پيش است كه گفته آيد .

تبصره

جزائر خالدات ( جزائر كانارى ) در اطلسها و نقشه ها و كره هاى ارضى در جهت غرب افريقا در اقيانوس اطلس شمالى قريب به عرض شمالى سى درجه مشاهده مى شود كه عرض شمالى هرو ( فرو ) على التحقيق 27 درجه و 45 دقيقه و 8 ثانيه است . و هرو در جزائر كنارى يعنى جزائر خالدات به صورت([ هيرو])نيز نوشته آمده است و گاهى هرو و فرو بشد و او نيز تلفظ مى شود غرض در اين تبصره اين است كه بعضى گفته اند : ([ و لما عرف آخرون ان تلك الجزائراى جزائر الخالدات غرقت فى الماء جعلوا ساحل البحر الغربى عند خط الاستواء مبدءا]). ( ص 214 ط 1 دروس معرفة الوقت و القبلة ) با اين كه ساحل بحر غربى ( اقيانوس اطلس ) به محاذات جزائر كانارى در