دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

و لان يكون ازدياد الطول فى جهة الحركة الاولى . ( ص 144 ط 1 چاپ سنگى ) يعنى هنديان مبدأ طول را نهايت عمارت جانب شرقى ارض گرفته اند يكى بدين سبب كه نزديك بدانجا بودند و از آن آگاه و حكايت شده است كه ارصاد هنديان نيز در آنجا بوده است پس بنابر اين مرصد خودشان را مبدا طول بلاد گرفته اند و ديگر اين كه چون جانب شرقى در جهت يمين فلك است در نزد آنان شريفترين بناء است زيرا كه فلك را بر صورت انسانى به پشت خوابيده كه سر آن به جنوب و پاى آن بشمال است پنداشتند كه مشرق يمين آن و مغرب شمال آن ميشود و آن اشرف از اين است و ديگر اين كه ازدياد طول در جهت حركت اولى بر يك نسق باشد . و در ترجمه يك فصل از آثار الباقيه ابوريحان به قلم ملاعلى محمد اصفهانى و فاضل على قلى ميرزاى قاجار در مبدا طول بلاد آورده اند كه : ابوريحان نيز در تفهيم اين مطلب را ذكر نموده كه مبدأ نزد اهل هند گنگ دژ افراسياب است كه آخر عمارت است از جهت شرقى . ( ص 26 ط 1 ) بيرونى درباره رود گنگ در كتاب تحقيق ماللهند گويد : و من اعتقاد الهند فى نهر گنگ ان مجراه كان فى القديم على ارض الجنة و ان گنگ لما حصل على الارض انفسهم سبع شعب الخ . ( ص 217 ط حيدرآبادى دكن ) و نيز در بيان گنگ دژ افراسياب در تحقيق ماللهند فرمايد : فأما ژمكوت فهو فى الموضع الذى يذكر يعقوب و الفزارى ان فى البحر فيه مدينه تسمى([ تارة])و لم اجد لهذا الاسم فى كتب الهند اثرا بتة و لان([ كوت])اسم القلعة و([ ژم])هو ملك الموت فانه يراح منها روائح([ گنگدژ])الذى بذكر الفرس أن([ كيكاوس])أو([ جم])بناه فى اقاصى المشرق وراء البحر و ان([ كيخسرو])عبر اليه فى اثر([ فراسياب])التركى و اليه ذهب وقت التزهد و الخروج من الملك و ذلك لان([ دز])بالفارسية اسم القلعه و على هذا الموضع وضع ابومعشر البلخى زيجه . ( ص 259 ط 1 ) و نيز در ماللهند گويد : فاما الهند فيرون من حق جنة الميت على الورثه ان تغسل و تعطر و تكفن ثم تحرق بما امكن من صندل او حطب و تحمل بعض عظامه المحترقه الى نهر([ گنگ])و تلقى فيه ليجرى عليهما كما جرى على عظام اولاد([ سكر])المحترقة فانقذهم من جهنم و حصلهم فى الجنة . ( ص 479 ) آن كه بيرونى فرمود : ابومعشر بلخى در گنگدژ زيج خود را بنا نهاده است ماخذ گفتار بيرجندى در ابتداى درس قبل ( 41 ) است كه([ : و كان هناك رصد حكماء الهند على ما قيل]). ابومعشر جعفر بن محمد بلخى متوفاى رمضان 272 هق از كتب او كتاب زيج الهزارات و كتاب زيج القرانات و الاحتراقات و كتب بسيار ديگر . ( ص 335 و 336 فهرست ابن النديم ط تجدد ) و آن كه دژ گنگ را به افراسياب نسبت داده است در اين باره حكيم ابوالقاسم فردوسى در جنگ كيخسرو و افراسياب پس از هزيمت افراسياب و رسيدن وى به گنگ دژ كه از آن تعبير به گنگ بهشت هم كرده است و پناه