دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

و عرض قم 39 34 شمالى است پس قم در جهت شمال شرقى مكه و مكه در جهت جنوب غربى قم واقع است . و چون تفاوت بين طولين مكه و قم يازده درجه و پنج دقيقه است ( 5 11 ] 39 50 50 55 ) پس بعد از چهل و چهار دقيقه و[ 20 ثانيه از اول ظهر حقيقى قم اول ظهر حقيقى مكه مى باشد . مثال ديگر طول بوشهر فارس از گرنويچ 50 50 شرقى است و عرض آن 58 28 شمالى پس قم و بوشهر تقريبا در هر دو در تحت يك دائره نصف النهار واقع اند و ظهر هر دو در يك وقت خواهد بود جز اين كه بوشهر در جهت جنوبى قم واقع است . مثال ديگر طول مشهد مقدس رضوى روحى لتربته الفداء از گرنويچ 36 59 شرقى است و عرض آن 17 36 شمالى است پس مشهد مقدس در جهت شمال شرقى قم واقع است و قم در جهت جنوب غربى آن زيرا كه عرض و طول مشهد هر دو بيش از عرض و طول قم است و تفاوت بين الطولين 41 8 است ( 41 8 ] 55 50 96 58 ) پس ظهر قم سى و چهار دقيقه و چهل و چهار ثانيه بعد از ظهر مشهد است . و بر اين قياس نسبت تمام اماكن با يكديگر معلوم گردد .

تبصره

توهم نشود كه چون تفاوت ميان نصف النهار دو بلد مفروض بدست آمده است و مقدار تقديم و تاخير ظهر هر يك از ديگرى معلوم شده است تفاوت ميان اول شب هر يك يا اول صبح هر يك نسبت به ديگرى به همان مقدار تفاوت بين طولين يعنى بين ظهرين خواهد بود و نسبت تقديم و تاخير حدوث ليل يا صبح نيز به همان وزان تقديم و تاخير نصف النهار دو بلد مفروض مى باشد زيرا كه تفاوت بين نصف النهارين دو بلد مفروض چنانكه دانسته شد از طول بلاد محسوب مى شود و تقديم و تاخير شب و روز و تفاوت مقدار هر يك نسبت به ديگرى مربوط به عرض بلد است به تفصيلى كه بحث آن در پيش است .

مطلب ديگر

اين مطلب در بيان نحوه ترسيم نقشه هاى جغرافيايى بر كره مصنوعه و يا بر سطح مستوى يعنى اطلسها و نقشه هاى جغرافيايى است . ما كه در ربع مسكون ارض قرار گرفته ايم هر گاه بخواهيم در سطح زمين به صورت و وضع طبيعى عالم جسمانى بسوى نقطه جنوبى فلك وان شئت قلت نقطه جنوب ارض به ايستيم قهرا در سطح دائره نصف النهار و دائره مشرق و مغرب يعنى دائره اول السموت آن موضع قرار مى گيريم و ستاره جدى كه ستاره قطب شمالى و نزديك به قطب شمال فلك است در جهت خلف ما قرار مى گيرد و قدام ما به سوى قطب جنوب واقع مى