ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

مقدمه، ص 22

قطعى تنظيم مى‏شوند و اگر تناقضى بين محتواى آيه و مبانى حتمى آن علوم رخ دهد بازگشت آن به تباين قرآن با قرآن يا سنت با سنّت و يا قرآن با سنّت است كه هيچكدام از اينها قابل پذيرش نيست بنا بر اين در استظهار يك معنا از معانى متعدد از آيه يا توجيه آيه با يكى از آنها سعى بر آن بود كه موافق با ساير مطالب بوده و مخالف با مبانى مسلّمه علوم ديگر نباشد.

5- مرحوم علامه قدس سره به همه محكمات قرآن آشنا بودند و مى‏فرمودند برجسته‏ترين آيه محكمه همانا كريمه «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‏ءٌ» است و در شناخت متشابهات نيز ماهر بودند و لذا بطور روشن متشابهات را به محكمات كه امّ الكتاب مى‏باشند «1» و به منزله اصل و مادر همه مطالب قرآنى بشمار مى‏روند ارجاع مى‏دادند و راه پيروى از آنها را به روى تيره دلان مى‏بستند و در عرضه احاديث بر قرآن كريم، محكمات را ميزان قطعى مى‏دانستند و مبانى علوم ديگر را با اين ميزان قطعى كه عقل نيز در برابر آن اذعان و خضوع دارد ارزيابى مى‏كردند كه اين خود نشانه پيمودن راه راست مى‏باشد

«قال مولينا الرضا عليه السّلام: من ردّ متشابه القرآن الى محكمه هدى الى صراط مستقيم» «2».

6- مرحوم علامه قدس سره آشنايى كامل به مبادى برهان و شرايط مقدمات آن داشتند و لذا هرگز براى فرضيه علمى ارج برهانى قائل نبودند و آن را به منزله پاى ايستا و ساكن پرگار مى‏دانستند كه به اتكاى او پاى ديگر پرگار حركت مى‏كند و دايره را ترسيم مى‏نمايد كه در حقيقت كار از آن پاى پوياى پرگار است نه پاى ايستاى آن لذا از استناد به هر گونه فرضيّه غير مبرهن در تفسير آيه پرهيز مى‏نموده و پيشرفت علوم و صنايع را سند صحت آن فرضيه نمى‏دانستند و همواره خطر احتمال تبدل آن فرضيّه را به فرضيّه ديگر در نظر داشتند و مى‏فرمودند ثابت را كه قرآن كريم است نمى‏توان به متغير كه فرضيه‏هاى زود گذر علمى است تفسير نمود و يا بر آن تطبيق داد.

7- مرحوم علامه قدس سره آشنايى كامل به مبانى عرفان و خطوط كلّى كشف و اقسام گوناگون شهود داشتند و لذا در عين دعوت به تهذيب نفس و استفاده روشن تزكيه از قرآن و حمايت از رياضت مشروع و تبيين راه دل در كنار تعليل راه فكر هرگز كشف‏

(1) سوره آل عمران آيه 7.

(2) بحار ط بيروت ج 89 ص 377.