معناى عمل صالح و آثار آن - ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 458

معناى عمل صالح و آثار آن

(وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ)، كلمه (صلاح) بوجهى بمعناى لياقت است، كه چه بسا در كلام خدا بعمل انسان منسوب ميشود، و از آن جمله مى‏فرمايد): (فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً)، «1» و چه بسا كه بخود انسان منسوب ميشود، از آن جمله مى‏فرمايد: (وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‏ مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ، دختران عزب خود را شوهر دهيد، و نيز صالحان از غلام و كنيز خود را) «2».

و صلاحيت عمل هر چند در قرآن كريم بيان نشده كه چيست؟ و ليكن آثارى را كه براى آن ذكر كرده معناى آن را روشن ميسازد.

از جمله آثارى كه براى آن معرفى كرده، اينست كه عمل صالح آن عملى است كه شايستگى براى درگاه خداى تعالى داشته باشد، و در اين باره فرموده: (صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ، بمنظور بدست آوردن وجه پروردگارشان صبر كردند) «3»، و نيز فرموده: (وَ ما تُنْفِقُونَ إِلَّا ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ، و انفاق نمى‏كنيد مگر بخاطر خدا) «4».

اثر ديگر آن را اين دانسته، كه صلاحيت براى ثواب دادن در مقابلش دارد، و در اين باره فرموده: (ثَوابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثواب خدا بهتر است براى كسى كه ايمان آورد و عمل صالح كند). «5»

اثر ديگرش اين است كه عمل صالح كلمه طيب را بسوى خدا بالا مى‏برد، كه در اين باره فرموده: (إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ، وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ، كلمه طيب به سوى او صعود مى‏كند، و عمل صالح آن را در صعود مدد مى‏دهد) «6».

پس از اين چند اثريكه بعمل صالح نسبت داده، فهميده ميشود: كه صلاح عمل به معناى آمادگى و لياقت آن براى تلبس به لباس كرامت است، و در بالا رفتن كلمه طيب بسوى خداى تعالى مدد و كمك است، هم چنان كه در باره قربانى در حج فرمود: (وَ لكِنْ يَنالُهُ التَّقْوى‏ مِنْكُمْ، گوشت و خون قربانى به خدا نمى‏رسد، و ليكن تقواى شما به او مى‏رسد) «7» و نيز در باره همه اعمال صالحه فرموده: (كُلًّا نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ، وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً، همه‏شان را چه آنها و چه اينها را از عطاء پروردگارت مدد ميدهيم، و عطاى پروردگار تو جلوگير ندارد) «8» پس عطاى خداى تعالى بمنزله صورت است و صلاح عمل بمنزله ماده است.

1- سوره كهف آيه 110

2- سوره نور آيه 32

3- سوره رعد آيه 22

4- سوره بقره آيه 272

5- سوره قصص آيه 80

6- سوره فاطر آيه 10

7- سوره حج آيه 37

8- سوره اسرى آيه 20