لطفا منتظر باشید ...
صفحه 561
ويژگىهاى مسلك اخلاقى قرآن
اين مقتضاى مسلك اول از دو مسلك تهذيب نفس است كه قبلا نام برده بودم و خلاصه اين مسلك اين است كه نفس خود را اصلاح كنيم و ملكات آن را تعديل نمائيم تا صفات خوبى بدست آوريم، صفاتى كه مردم و جامعه آن را بستايند.
و نظير آن مسلك دوم يعنى مسلك انبياء و صاحبان شرايع است، با اين تفاوت كه هدف و غرض در اين دو مسلك مختلف است، در مسلك اول جلب توجه و حمد و ثناى مردم، و در مسلك دوم سعادت حقيقى و دائمى يعنى به كمال رساندن ايمان به خدا و ايمان به آيات او است، چون خير آخرت سعادت و كمال واقعى است نه سعادت و كمال در نظر مردم به تنهايى، ولى در عين اين فرق، هر دو مسلك در اين معنا شريكند كه هدف نهايى آنها فضيلت انسان از نظر عمل است.
و اما مسلك سوم كه بيانش گذشت با آن دو مسلك ديگر اين فرق را دارد: كه غرض از تهذيب اخلاق تنها و تنها رضاى خداست نه خود آرايى به منظور جلب نظر و ثنا و بارك اللَّه مردم، و به همين جهت مقاصدى كه در اين فن هست، در اين سه مسلك مختلف ميشود، در مسلك سوم فوائدى در نظر سالك است، و در آن دو مسلك ديگر فوائدى ديگر.
در مسلك سوم اعتدال خلقى معنايى دارد، و در آن دو مسلك ديگر معنايى ديگر، و همچنين جهات ديگر مسئله در مسلك سوم با آن دو مسلك مختلف ميشود.
توضيح اينكه وقتى ايمان بنده خدا رو بشدت و زيادى مىگذارد، دلش مجذوب تفكر در باره پروردگارش ميشود، هميشه دوست ميدارد بياد او باشد و اسماء حسناى محبوب خود را در نظر بگيرد، صفات جميل او را بشمارد: پروردگار من چنين است محبوبم چنان است و نيز محبوبم منزه از نقص است، اين جذبه و شور هم چنان در او رو به زيادى و شدت مىگذارد، و اين مراقبت و بياد محبوب بودن، رو به ترقى مىرود تا آنجا كه وقتى به عبادت او مىايستد، طورى بندگى مىكند، كه گويى او را مىبيند و او براى بندهاش در مجالى جذبه و محبت و تمركز قوى تجلى مىكند، و هم او را مىبيند و هماهنگ آن محبت به خدا نيز در دلش رو بشدت مىگذارد.
علتش هم اين است كه انسان مفطور به حب جميل است، سادهتر بگويم: عشق به جمال و زيباپسندى فطرى بشر است، هم چنان كه خود خداى تعالى فرموده: (وَ الَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ)، آنها كه ايمان دارند، خدا را بيشتر دوست ميدارند). «1»
چنين كسى در تمامى حركات و سكناتش از فرستاده خدا پيروى مىكند، چون وقتى انسان
1- سوره بقره آيه 165
