روايتى در باره مقاماتى كه جناب ابراهيم (ع) به ترتيب بدست آورد - ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 418

و ايشان از سايرين سزاوارتر بدان بودند) «1»، مورد دوم اين اطلاق است.

از آنچه گذشت اين معنا روشن گرديد، كه امامت بعد از ابراهيم در فرزندان او خواهد بود، و جمله: (خدايا در ذريه‏ام نيز بگذار، فرمود، عهد من به ستمكاران نمى‏رسد) هم اشاره‏اى بدين معنا دارد، چون ابراهيم از خدا خواست تا امامت را در بعضى از ذريه‏اش قرار دهد، نه در همه، و جوابش داده شد كه در همين بعض هم به ستمگران از فرزندانش نمى‏رسد، و پر واضح است كه همه فرزندان ابراهيم و نسل وى ستمگر نبوده‏اند، تا نرسيدن عهد به ستمگران معنايش اين باشد كه هيچ يك از فرزندان ابراهيم عهد امامت را نائل نشوند، پس اين پاسخى كه خداوند به درخواست او داد، در حقيقت اجابت او بوده، اما با بيان اينكه امامت عهدى است، و عهد خداى تعالى به ستمگران نمى‏رسد.

(لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ) الخ، در اين تعبير اشاره‏اى است به اينكه ستمگران در نهايت درجه دورى از ساحت عهد الهى هستند، پس اين جمله استعاره‏اى است بكنايه.

بحث روايتى

روايتى در باره مقاماتى كه جناب ابراهيم (ع) به ترتيب بدست آورد

مرحوم كلينى در كافى از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: خداى عز و جل ابراهيم را قبل از آنكه نبى خود بگيرد، بنده خود گرفت، و خداى تعالى قبل از آنكه او را رسول خود بگيرد، نبى خود گرفت، و خداى تعالى قبل از آنكه او را خليل خود قرار دهد، رسول خودش كرد، و نيز قبل از آنكه امامش كند، خليلش كرد، چون بحكم آيه: (إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً).

ابراهيم بعد از آنكه خالص در عبوديت، و سپس داراى نبوت، آن گاه رسالت، و در آخر خلت شده بود، تازه خدا او را امام كرد، و از اينكه از خدا خواست تا اين مقام را در ذريه‏اش نيز قرار دهد، معلوم مى‏شود كه اين مقام در نظرش بسيار عظيم آمده، و خدا هم در پاسخش فرموده: كه هر كسى لايق اين مقام نيست، آن گاه امام صادق (ع) در تفسير جمله: (لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ) فرمود: (هيچوقت سفيه، امام پرهيزكاران نمى‏شود). «2»

مؤلف: اين معنا بطريقى ديگر نيز از آن جناب، و باز بطريق ديگر از امام باقر (ع) نقل شده، كه شيخ مفيد، همان را از امام صادق (ع) روايت كرده است. «3»

1- سوره فتح آيه 26

2- اصول كافى ج 1 ص 175 حديث 2 و ص 174 حديث 1 و حديث 4 از ص 175

3- تفسير برهان ج 1 ص 151 حديث 10