بطلان و كذب تقسيمى كه مادى‏ها در باره سير عقائد و آراء بشرى گفته‏اند - ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 642

و عجيب اينجا است كه اين حرف را كسانى مى‏گويند كه خود سراپا تقليدند و در اصول زندگى و سنن اجتماعى از خوردنى و نوشيدنى و پوشيدنى گرفته تا نكاح و مسكن و غيره، به غير از تقليد كوركورانه و پيروى هوى و هوس روش ديگرى ندارند، (چشم به دروازه غرب دوخته‏اند، ببينند چه مد تازه‏اى در پختن و خوردن طعام و در برش لباس و در طرز ازدواج و در طريقه خانه سازى و دكوربندى خانه و حتى در نحوه سخن گفتن و راه رفتن مى‏رسند و از خود هيچ استقلال و اراده‏اى ندارند، هر چه مى‏كنند از خود نمى‏پرسند كه چرا ميكنند؟ به بزى ميمانند كه وقتى بپرسى چرا از نهر پريدى؟ جز اينكه بگويد چون ديگران پريدند، پاسخى ندارند) (مترجم).

چيزى كه هست از آنجا كه از كلمه تقليد ننگ دارند، اسم تقليد را برداشته و نام پيروى از سنت و تمدن راقيه بر آن نهاده‏اند، در نتيجه اسمش برداشته شده ولى رسمش هم چنان باقى است، و لفظش متروك گشته، ولى معنايش هم چنان حكمفرما است، آرى در منطق آقايان (چرخ به عقب بر نمى‏گردد)، يك شعار علمى و زير بناى رقاء و تمدن است، ولى (وَ لا تَتَّبِعِ الْهَوى‏ فَيُضِلَّكَ، «1» زنهار از هوى و هوس پيروى مكن كه گمراهت مى‏كند)، يك شعار كهنه و سخنى خرافى و كهنه است.

بطلان و كذب تقسيمى كه مادى‏ها در باره سير عقائد و آراء بشرى گفته‏اند

و اما آن تقسيمى كه براى سير زندگى بشرى نموده‏اند و چهار دوره‏اش كرده‏اند، تا آنجا كه تاريخ دين و فلسفه نشان ميدهد، سخنى است دروغ، براى اينكه دين ابراهيم (ع) بعد از عهد فلسفه هند و مصر و كلدان بود، و دين عيسى (ع) هم بعد از فلسفه يونان بود و همچنين دين محمد ص نيز بعد از فلسفه يونان و اسكندريه بود.

و بالأخره فلسفه نهايت درجه اوجش قبل از اوج گرفتن اديان بوده و در گذشته هم گفتيم كه دين توحيد از تمامى اديان ديگر قديمى‏تر است.

و در سير تاريخى انسان آن تقسيمى را كه قرآن كريم صحيح مى‏داند اين است كه اولين دوره بشر دوران سادگى و بى رنگى بشر بوده كه در آن دوره همه امت‏ها يك جور بوده‏اند، دوم دوره ماديت و حس‏نگرى است، كه انشاء اللَّه بيانش در تفسير آيه: (كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ)، «2» خواهد آمد.

1- سوره ص آيه 26

2- سوره بقره آيه 213