معناى كلمه" امت" از نظر عموميت و وسعت تابع مورد استعمال، يا اراده گوينده است - ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 447

در اينجا اگر بگويى: در صورتى كه مراد به امت در اين آيات و نظائر آن، مانند آيه: (كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ) «1»، تنها عده‏اى معدود از امت باشند، و كلمه نامبرده شامل حال بقيه نشود، لازم مى‏آيد بدون جهتى مصحح، و بدون قرينه‏اى مجوز، كلام خدا را حمل بر مجاز كنيم علاوه بر اين كه بطور كلى خطاب‏هاى قرآن متوجه به عموم مردمى است كه به پيامبر اسلام ايمان آورده‏اند، و اين مطلب آن قدر روشن و بديهى است، كه هيچ احتياج به استدلال ندارد.

در پاسخ مى‏گوئيم: اطلاق كلمه امت محمد (ص) در عموم مردمى كه بدعوت آن جناب ايمان آورده‏اند، اطلاقى است نو ظهور، و مستحدث، باين معنا كه بعد از نازل شدن قرآن و انتشار دعوت اسلام اين استعمال شايع شد، و از هر كس ميپرسيدى از امت كه هستى؟ ميگفت: از امت محمد (ص) هستم و گر نه از نظر لغت كلمه امت بمعناى قوم است، هم چنان كه در آيه: (عَلى‏ أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَكَ وَ أُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ)، «2» به همين معنا است حتى در بعضى موارد بر يك نفر هم اطلاق مى‏شود، مانند آيه شريفه: (إِنَّ إِبْراهِيمَ كانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ، ابراهيم امتى بود عبادتگر براى خدا) «3».

معناى كلمه" امت" از نظر عموميت و وسعت تابع مورد استعمال، يا اراده گوينده است

بنا بر اين پس معناى كلمه، از نظر عموميت و وسعت، و خصوصيت و ضيق، تابع موردى است كه لفظ (امت) در آن استعمال مى‏شود، يا تابع معنايى است كه گوينده از لفظ اراده كرده است.

پس كلمه نامبرده در آيه مورد بحث كه مى‏فرمايد: (رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ) الخ، با در نظر داشتن مقام آن كه گفتيم مقام دعا است، با بيانى كه گذشت، جز به معناى عده معدودى از آنان كه برسول خدا (ص) ايمان آوردند نمى‏تواند باشد، و همچنين در آيه‏اى كه شما آورديد. يعنى آيه: (كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ)، كه با در نظر داشتن مقامش، كه مقام منت نهادن، و تنظيم و ترفيع شان امت است، بطور مسلم شامل تمامى امت اسلام نمى‏شود.

و چگونه ممكن است شامل شود؟ با اينكه در اين امت فرعون‏صفتانى آمدند، و رفتند، و هميشه هستند، و نيز در ميانه امت دجال‏هايى هستند، كه دستشان بهيچ اثرى از آثار دين نرسيد، مگر آنكه آن را محو كردند، و بهيچ وليى از اولياء خدا نرسيد، مگر آنكه او را توهين نمودند، كه انشاء اللَّه بيان كاملش در همان آيه «4» خواهد آمد.

پس آيه نامبرده از قبيل آيه: (وَ أَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ) است، كه به بنى اسرائيل مى‏فرمايد: (من شما را بر عالميان برترى دادم)، «5» كه يكى از همين بنى اسرائيل قارون است، كه‏

1- سوره آل عمران آيه 110

2- سوره هود آيه 48

3- سوره نحل آيه 120

4- سوره آل عمران آيه 110

5- سوره بقره آيه 47