ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 293

كسانى هستند كه ايمان ظاهرى دارند، و باين نام و باين سمت شناخته شده‏اند، بنا بر اين معناى آيه اين ميشود: (اين نامها و نامگذاريها كه داريد، از قبيل مؤمنين، يهوديان، مسيحيان، صابئيان، اينها نزد خدا هيچ ارزشى ندارد، نه شما را مستحق پاداشى مى‏كند، و نه از عذاب او ايمن ميسازد).

هم چنان كه يهود و نصارى بنا بحكايت قرآن مى‏گفته‏اند: (لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ، إِلَّا مَنْ كانَ هُوداً أَوْ نَصارى‏، داخل بهشت نميشود، مگر كسى كه (بخيال ما يهوديان) يهودى باشد، و يا كسى كه (بزعم ما مسيحيان)، نصارى باشد) «1»، بلكه تنها ملاك كار، و سبب احترام، و سعادت، حقيقت ايمان بخدا و روز جزاء است، و نيز عمل صالح است.

و بهمين جهت در آيه شريفه نفرمود: (من آمن منهم، هر كس از ايشان ايمان بياورد)، يعنى ضميرى بموصول (الذين) بر نگرداند، با اينكه در صله برگرداندن ضمير بموصول لازم بود، تا آن فائده موهومى را كه اين طوائف براى نامگذاريهاى خود خيال مى‏كردند، تقرير نكرده باشد، چون اگر ضمير بر مى‏گرداند، نظم كلام، اين تقرير و امضاء را مى‏رسانيد.

و اين مطلب در آيات قرآن كريم مكرر آمده، كه سعادت و كرامت هر كسى دائر مدار و وابسته بعبوديت است، نه بنام‏گذارى، پس هيچ يك از اين نامها سودى براى صاحبش ندارد، و هيچ وصفى از اوصاف كمال، براى صاحبش باقى نمى‏ماند، و او را سود نمى‏بخشد، مگر با لزوم عبوديت.

و حتى اين نامگذاريها، انبياء را هم سود نميدهد، تا چه رسد بپائين‏تر از آنان هم چنان كه مى‏بينيم: خداى تعالى در عين اينكه انبياء خود را با بهترين اوصاف مى‏ستايد مع ذلك در باره آنان مى‏فرمايد: (وَ لَوْ أَشْرَكُوا، لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما كانُوا يَعْمَلُونَ، انبياء هم اگر شرك بورزند، اعمالى كه كرده‏اند بى اجر ميشود). «2»

و در خصوص اصحاب پيامبر اسلام، و كسانى كه به وى ايمان آوردند، با آنكه در جاى ديگر از عظمت شان و علو قدرشان سخن گفته، مى‏فرمايد: (وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا، وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ: مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً، خدا به بعضى از كسانى كه ايمان آورده، و عمل صالح كرده‏اند، وعده مغفرت و اجر عظيم داده است)، «3» كه كلمه (منهم)، وعده نامبرده را مختص به بعضى از ايشان كرده، نه همه آنان.

و نيز در باره ديگران كه آيات خدا بسويشان آمده، فرموده: (وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها، وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ، وَ اتَّبَعَ هَواهُ، و اگر ميخواستيم او را با آيات خود بلند مى‏كرديم، ولى او بزمين‏

1- سوره بقره آيه 111

2- سوره انعام آيه 88

3- سوره فتح آيه 29