ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 15

مادى آن به ذهن ما سبقت ميجويد، و قبل از هر معناى ديگرى داخل در فهم ما مى‏شود.

و چون مى‏شنويم كه ميگويند: خدا عالم را خلق كرده، و يا فلان كار را كرده، و يا بفلان چيز عالم است، و يا فلان چيز را اراده كرده، و يا خواسته، و يا مى‏خواهد، همه اينها را مانند خلق، و علم، و اراده، و مشيت، خودمان مقيد بزمانش مى‏كنيم، چون معهود در ذهن ما اين است كه خواسته ماضى و مربوط به گذشته است، و ميخواهد مضارع و مربوط به آينده است، در باره (خواسته و ميخواهد) خدا همين فرق را مى‏گذاريم.

باز وقتى مى‏شنويم كه خداى تعالى مى‏فرمايد: (وَ لَدَيْنا مَزِيدٌ) «1» نزد ما بيشتر هم هست، و يا مى‏فرمايد: (لَاتَّخَذْناهُ مِنْ لَدُنَّا، «2» از نزد خود مى‏گيريم نه از ميان شما) و يا مى‏فرمايد: (وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ، «3» آنچه نزد خدا است بهتر است، و يا مى‏فرمايد) (إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ، «4» به نزد او بر مى‏گرديد)، فورا بذهنمان مى‏رسد كه كلمه (نزد) همان معنايى را در باره خدا مى‏دهد، كه در باره ما مى‏دهد، و آن عبارت است از حضور در مكانى كه ما هستيم.

و چون مى‏شنويم كه مى‏فرمايد: (وَ إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِكَ قَرْيَةً، أَمَرْنا مُتْرَفِيها) «5» چون بخواهيم قريه‏اى را هلاك كنيم بعياشهايش دستور مى‏دهيم كه ...، و يا مى‏شنويم كه مى‏فرمايد: (وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ) «6» اراده كرده‏ايم كه منت نهيم ...، و يا مى‏شنويم كه مى‏فرمايد: (يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ، «7» خدا آسانى براى شما اراده كرده)، فورا به ذهنمان مى‏رسد كه اراده خدا هم از سنخ اراده ما است، و از اين قبيل كلمات را وقتى مى‏شنويم، مقيد به آن قيودى مى‏كنيم كه در خود ما مقيد به آنها است.

چاره‏اى هم نداريم، براى اينكه از روز اول كه ما ابناء بشر لفظ، (چه فارسى چه عربى و چه هر زبانى ديگر) را وضع كرديم، براى اين وضع كرديم كه موجودى اجتماعى بوديم، و ناگزير بوديم، منويات خود را به يكديگر بفهمانيم، و فهماندن منويات وسيله‏اى مى‏خواهد، لذا با يكديگر قرار گذاشتيم قبلا كه هر وقت من صداى (آب) را از خود در آوردم، تو بدان كه من آن چيزى را ميگويم، كه رفع تشنگى مى‏كند، و به همين منوال الفاظ ديگر).

و زندگى اجتماعى را هم حوائج مادى به گردن ما گذاشت، چون منظور از آن اين بود كه دست به دست هم داده، هر يك، يكى از كارهاى اجتماع را انجام دهيم، تا به اين وسيله استكمال كرده باشيم، و كارهاى اجتماعى همه مربوط به امور مادى، و لوازم آنست، ناگزير الفاظ را وضع كرديم، براى مسمى‏هايى كه غرض ما را تامين مى‏كند، روى اين جهت هر لفظى را كه مى‏شنويم، فورا

1- سوره ق آيه 35

2- انبياء آيه 17

3- آل عمران آيه 198

4- بقره آيه 28

5- سوره اسراء آيه 16

6- سوره قصص آيه 5

7- سوره بقره آيه 185