ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 372

كرامت سابقى‏ها نسبت به لاحقى‏ها دارد، پس جمله: (وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ) الخ، قرينه است بر اينكه منظور از جمله (الذين آمنوا) اشخاص خاصى است و آن اشخاص عبارتند از سابقون اولون، يعنى طبقه اول مسلمانان از مهاجر و انصار، كه در عهد رسول خدا (ص) و در روزگار عسرت اسلام بآنجناب ايمان آوردند.

و بنا بر اين كلمه: (الذين آمنوا) كلمه آبرومند و محترمانه‏ايست، كه همه جا منظور از آن اين طبقه‏اند، كه آيه: (لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ،- تا جمله وَ الَّذِينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ و الايمان من قبلهم- تا جمله- وَ الَّذِينَ جاءُو مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونا بِالْإِيمانِ، وَ لا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا، رَبَّنا إِنَّكَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ، و آنان كه بعد از ايشان مى‏آيند ميگويند: پروردگارا ما را بيامرز، و همچنين برادران ما را، كه از ما بسوى ايمان سبقت گرفتند، و خدايا در دل ما كينه‏اى از مؤمنين قرار مده، پروردگارا تو خود رئوف و رحيمى) «1» نيز باين اشاره دارد.

چون اگر مصداق جمله (الذين آمنوا)، عين مصداق جمله (الَّذِينَ سَبَقُونا بِالْإِيمانِ) باشد، جا داشت بفرمايد: (و لا تجعل فى قلوبنا غلا لهم، خدايا در دل ما كينه‏اى از ايشان قرار مده)، ولى اينطور نفرمود، و بجاى ضمير، اسم ظاهر (الَّذِينَ سَبَقُونا) را آورد، تا به سبقت و شرافت آنان اشاره كند، و گر نه اين تغيير سياق بى وجه بود.

و نيز از جمله آياتى كه بگفتار ما اشاره دارد، آيه: (مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ، رُحَماءُ بَيْنَهُمْ، تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً، يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً، تا جمله- وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ، مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً، محمد رسول خدا (ص)، و آنان كه با او هستند، عليه كفار سر سخت، و در بين خود مهربانند، مى‏بينى ايشان را كه همواره در ركوع و سجودند، و در پى تحصيل فضلى و رضوانى از خدا هستند، تا جمله خدا از ميان كسانى كه ايمان آورده‏اند، آن عده را كه اعمال صالح كرده‏اند، وعده آمرزش و اجرى عظيم داده است) «2»، ميباشد، چون با آوردن كلمه (معه- با او) فهمانده است كه همه اين فضيلت‏ها خاص مسلمانان دست اول است.

پس از آنچه گذشت اين معنا بدست آمد، كه كلمه (الذين آمنوا) كلمه تشريف و مخصوص بسابقين اولين از مؤمنين است، و بعيد نيست كه نظير اين كلام در جمله (الذين كفروا) نيز جريان يابد، يعنى بگوئيم هر جا اين جمله آمده مراد از آن خصوص كفار دست اول است كه برسولخدا (ص) كفر ورزيدند، چون مشركين مكه، و امثال آنان، هم چنان كه آيه: (إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُونَ) نيز بدان اشعار دارد. «3»

1- سوره حشر آيه 10

2- سوره فتح آيه 29

3- سوره بقره آيه 6