ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 438

واحد است، و نمى‏شود بمضمونش اعتماد كرد، و از مجموع آنها هم چيزى استفاده نمى‏شود، لذا نه تواتر لفظى دارند، و نه معنوى، و ليكن چنان هم نيست كه در ابواب معارف دينى مشابه نداشته باشد، چون نوعا رواياتى كه در ابواب مختلف معارف وارد شده، همينطورند، و لذا اصرارى نيست كه آنها را طرد و بكلى رد كنيم.

اما رواياتى كه مى‏گويد: كعبه قبلا قبه‏اى بود، كه براى آدم نازل شد، و همچنين آنها كه مى‏گويند: ابراهيم بوسيله براق بسوى مكه رفت، و امثال اين مطالب، از باب كرامت و خارق العاده، و حوادث غير طبيعى است، كه هيچ دليلى بر محال بودنش نداريم، علاوه بر اينكه اين تنها معجزه‏اى نيست كه قرآن كريم براى انبياء خود اثبات كرده، بلكه آنان را به معجزات بسيار و كرامات خارق العاده زيادى اختصاص داده است، كه موارد بسيارى از آن در قرآن ثابت شده است.

و اما رواياتى كه داشت: پايه‏هاى كعبه و نيز حجر الاسود و سنگ مقام از بهشت نازل شده- و اينكه سنگ مقام در زير مقام فعلى دفن شده- و نظائر اين، در باره‏اش گفتيم: كه نظير اين گونه روايات در معارف دينى بسيار است، حتى در باره بعضى از نباتات و ميوه‏ها و امثال آن آمده، كه مثلا فلان ميوه يا فلان گياه، بهشتى است.

و نيز رواياتى كه مى‏گويد: فلان چيز از جهنم، و يا از فوران جهنم است، و باز از همين دسته است رواياتى كه در باب طينت وارد شده، ميگويد طينت مردم با سعادت از بهشت، و طينت اشقياء از آتش بوده، يا از دسته اول از عليين، و از دسته دوم از سجين بوده است.

و نيز از همين دسته است آن رواياتى كه مى‏گويد: بهشت برزخ در فلان قطعه از زمين، و آتش برزخ در آن قطعه ديگر از زمين است، و رواياتى كه مى‏گويد: قبر يا باغى از باغ‏هاى بهشت است، و يا حفره‏اى از حفره‏هاى جهنم، و امثال اين روايات كه هر كس اهل تتبع و جستجو، و نيز بيناى در مطاوى اخبار باشد به آنها دست مى‏يابد.

و اين گونه روايات همانطور كه گفتيم بسيار زياد است، بطورى كه- اگر نتوانيم مضمون يك يك آنها را بپذيريم- بارى همه را هم نمى‏توانيم رد نموده، بكلى طرح كنيم، و يا در صدور آنها از ائمه (ع)، و يا در صحت انتساب آنها به آن حضرات مناقشه كنيم، چون اين گونه روايات از معارف الهيه است كه فتح بابش بوسيله قرآن شريف شده، و ائمه (ع) مسير آن را دنبال كرده‏اند، آرى از كلام خداى تعالى برمى‏آيد: كه تنها حجر الاسود و چه و چه از ناحيه خدا نيامده، بلكه تمامى موجودات از ناحيه او نازل شده است، و آنچه در اين نشئه كه نشئه طبيعى و مشهود است ديده مى‏شود، همه از ناحيه خداى سبحان نازل شده، چيزى كه هست آنچه از موجودات‏