ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 439

و حوادث كه خير و جميل است، و يا وسيله خير، و يا ظرف براى خير است، از بهشت آمده، و باز هم به بهشت برميگردد، و آنچه از شرور است يا وسيله براى شر و يا ظرف براى شر است، از آتش دوزخ آمده، و دوباره به همانجا بر مى‏گردد.

اينك نمونه‏هايى از كلام خدا: (وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ، هيچ چيز نيست مگر آنكه نزد ما از آن خزينه‏ها هست، و ما نازل نمى‏كنيم، مگر به اندازه‏اى معلوم). «1» كه مى‏رساند تمامى اشياء عالم نزد خدا موجودند، و بوجودى نامحدود، و غير مقدر با هيچ تقدير موجودند، و تنها در هنگام نزول، تقدير و اندازه‏گيرى ميشوند، چون كلمه (تنزيل) بمعناى تدريج در نزول است.

پس آيه شريفه، مسئله خدايى بودن هر چيز را، عموميت داده، همه چيز را از ناحيه خدا ميداند، و آياتى ديگر اين معنا را در باره بعضى از چيزها بخصوص اثبات مى‏كند، مانند آيه: (وَ أَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ، براى شما از جنس چهار پايان هشت جفت نازل كرد،) «2» است و آيه:

(وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ، آهن را نازل كرديم، كه در آن قدرتى بسيار است) «3» ميباشد و آيه:

(وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ، رزق شما و آنچه كه وعده‏اش را بشما داده‏اند در آسمان است) «4» كه انشاء اللَّه توضيح معنايش خواهد آمد.

پس بحكم اين آيات آنچه در دنيا هست همه از ناحيه خداى سبحان نازل شده، و خدا در كلامش مكرر فرموده: كه بار ديگر همه آنها بسوى پروردگار بر مى‏گردند، از آن جمله آيات زير است: (وَ أَنَّ إِلى‏ رَبِّكَ الْمُنْتَهى‏، بدرستى كه منتهى بسوى پروردگار تو است) «5» و نيز (إِلى‏ رَبِّكَ الرُّجْعى‏، بازگشت بسوى پروردگار تو است) «6» و نيز (إِلَيْهِ الْمَصِيرُ، بازگشت بسوى او است) «7» (أَلا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ آگاه باشيد كه همه امور بسوى خدا باز مى‏گردد) «8» و آيات بسيارى ديگر.

و نيز آيه سوره حجر اين معنا را هم افاده مى‏كند: كه اشياء- در فاصله ميانه پيدايش و بازگشت- بر طبق مقتضايى سير مى‏كنند، كه كيفيت آغازشان آن را اقتضاء كرده، و بر آن سرنوشتى از سعادت و شقاوت و خير و شر جريان مى‏يابند، كه ابتداء وجودش اقتضاى آن را دارد، و اين معنا از آيات زير نيز استفاده مى‏شود: (كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى‏ شاكِلَتِهِ، هر كسى بر طينت خود مى‏تند) «9» (وَ لِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيها «10»، هر كسى براى خود هدفى معين دارد كه خواه ناخواه به همان سو رو

1- سوره حجر آيه 21

2- سوره زمر آيه 6

3- سوره حديد آيه 25

4- سوره زاريات آيه 22

5- سوره نجم آيه 42

6- سوره علق آيه 8

7- سوره مؤمن آيه 3

8- سوره شورى آيه 53

9- سوره اسرى آيه 84

10- سوره بقره آيه 148