ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 517

دعوت حق، هدفى و همى نداشتند.

و براى رسيدن به اين منظور شيطانى خود، هيچ راهى جز قتال نداشتند، براى اينكه ساير راههايى را كه ممكن بود مؤثر بيفتد، پيموده بودند، القاء وسوسه و شبهه در ميان افراد كردند، فتنه و آشوب براه انداختند، ولى مؤثر واقع نشد و نتيجه نداد، براى اينكه حجت قاطع و برهان روشن در طرف رسول خدا (ص) و مسلمين بود، وسوسه و فتنه و دسيسه كجا مى‏تواند در مقابل حجت قاطع دوام يابد؟ و دشمن كجا مى‏تواند به اثر آنها اطمينان پيدا كند؟

پس براى سد راه حق، و اطفاء نور روشن و درخشان دين، بغير از قتال و استمداد از جنگ و خونريزى راه ديگرى برايشان نماند، اين وضعى بود كه مخالفين دين داشتند، از طرف دين هم وضع همين طور و بلكه از اين روشن‏تر بود كه چاره‏اى جز جنگ نيست، براى اينكه از آن روزى كه انسان در اين كره خاكى قدم نهاده، اين تجربه را بدست آورده كه حق وقتى اثر خود را مى‏كند كه باطل از محيط دور شود.

(اول اى جان دفع شر موش كن *** وانگه اندر جمع گندم جوش كن)

و موش باطل از بين نميرود مگر با اعمال قدرت و نيرو.

و سخن كوتاه اينكه در آيات مورد بحث بطور اشاره خبر ميدهد: كه چنين محنتى و بلائى رو به آمدن است، چون در آيات، سخن از قتال و جهاد در راه خدا كرده چيزى كه هست اين بلا را بوصفى معرفى كرده كه ديگر چون ساير بلاها مكروه و ناگوار نيست و صفت سويى در آن باقى نمانده و آن اينست كه اين قتال مرگ و نابودى نيست، بلكه حيات است و چه حياتى!! پس اين آيات مؤمنين را تحريك مى‏كند كه خود را براى قتال آماده كنند و به ايشان خبر ميدهد كه بلا و محنتى در پيش دارند، بلائى كه هرگز به مدارج تعالى و رحمت پروردگارى و به اهتداء، بهدايتش نمى‏رسند، مگر آنكه در برابر آن صبر كنند و مشقت‏هايش را تحمل نمايند، و به ايشان اين حقيقت را تعليم ميدهد كه بايد براى رسيدن به هدف از قتال استمداد بگيرند، مى‏فرمايد: از صبر و نماز استعانت بجوئيد، از صبر كه عبارتست از خوددارى از جزع و ناشكيبايى و از دست ندادن امر تدبير، و از نماز كه عبارت است از توجه بسوى پروردگار و انقطاع بسوى كسى كه همه امور بدست او است، آرى (أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً، نيرو همه‏اش از خداست) «1».

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ) در معناى صبر و صلاة در

1- سوره بقره آيه 166