ترجمه تفسیر المیزان جلد 1

صفحه 606

ميدهد، و مى‏فرمايد: (اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ، اللَّه آفريدگار هر چيزى است) «1»، و نيز مى‏فرمايد: (ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ، لا إِلهَ إِلَّا هُوَ، خالِقُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ، با شما هستم، اللَّه پروردگار شما است كه آفريدگار هر چيز است، معبودى جز او نيست) «2»، و نيز فرموده: (أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ، آگاه باشيد، خلقت و امر همه از آن او است) «3»، و نيز فرموده: (لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ، آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن او است «4»، پس هر موجودى كه كلمه (چيز- شى‏ء) بر آن صادق باشد، مخلوق خدا و منسوب به او است، البته به نسبتى كه لايق ساحت قدس و كمالش باشد.

اينها آياتى بود كه تمام موجودات و آثار و افعال موجودات را به عبارت (هر چيز) به خدا نسبت ميداد، آيات ديگرى هم هست كه در آن هر دو نسبت هست يعنى هم آثار و افعال موجودات را به خود آنها نسبت ميدهد و هم به خدا، مانند آيه: (وَ اللَّهُ خَلَقَكُمْ، وَ ما تَعْمَلُونَ، و خدا شما را و آنچه شما مى‏كنيد آفريده است) «5»، كه ملاحظه مى‏فرمائيد، هم اعمال ما را اعمال ما دانسته و هم خود ما و اعمالمان را مخلوق خدا، و آيه: (وَ ما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ، وَ لكِنَّ اللَّهَ رَمى‏، تو سنگريزه نينداختى وقتى مى‏انداختى، بلكه خدا انداخت)، «6» كه سنگريزه انداختن را هم به رسول خدا (ص) نسبت مى‏دهد و هم اين نسبت را از او نفى ميكند و به خدا نسبت ميدهد و آياتى ديگر نظير اينها.

و از همين باب است آياتى كه بطور عموم ميان دو اثبات جمع ميكند، مانند آيه: (وَ خَلَقَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ، فَقَدَّرَهُ تَقْدِيراً، هر چيزى را بيافريد و آن را به نوعى تقدير كرد) «7» و آيه: (إِنَّا كُلَّ شَيْ‏ءٍ، خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ- تا آنجا كه مى‏فرمايد- و كُلُّ صَغِيرٍ وَ كَبِيرٍ مُسْتَطَرٌ، ما هر چيزى را به اندازه گيرى خلق كرديم ... و هر خرد و كلانى نوشته شده است) «8» و نيز آيه: (قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدْراً، خداى تعالى براى هر چيزى اندازه‏اى قرار داد)، «9» و نيز آيه: (وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ، وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ، و هيچ چيز نيست مگر آنكه نزد ما خزينه‏هايش هست و ما آن را نازل نمى‏كنيم مگر به اندازه‏اى معلوم) «10» و معلوم است كه تقدير هر چيز عبارتست از اينكه آن را محدود به حدود علل مادى و شرائط زمانى و مكانيش كنند.

و سخن كوتاه اينكه اساس اثبات وجود اله يگانه در قرآن كريم، اثبات عليت و معلوليت در

1- زمر- 62

2- انعام- 102

3- اعراف- 54

4- شورى- 4

5- صافات- 96

6- انفال- 17

7- فرقان- 2

8- قمر- 53

9- طلاق- 3

10- حجر- 21