لوامع صاحبقرانی جلد 1

اصحابنا و گفته است كه حسن چون اجماع بر او هست ارسال او ضرر ندارد، و هم چنين اشاره به اين معنى كرده است در اوايل ذكرى و بسيار است كه علامه و غير او حكم به صحت حديث مى‏كنند بر خلاف اين اصطلاح از جهة عمل اصحاب بر آن و اگر حديث به معصوم نرسد آن حديث را موقوف مى‏گويند و اكثر اوقات اشتباه مى‏شود بر كسانى كه تتبع ندارند و در واقع موقوف نيست.

و اگر در آخر حديث سألته باشد اين حديث را مضمر مى‏گويند كه معلوم نيست سؤال از معصوم است يا غير معصوم و اكثر اوقات اين معنى نيز مشتبه مى‏شود بر كسى كه بى‏تتبع است و وجه هر دو آنست كه بسيار است كه زراره در كتاب خود أولا ذكر مى‏كند كه حضرت امام محمد باقر (صلوات الله عليه) چنين فرمود و بسيارى از اخبار را نقل مى‏كند و نام حضرت را نمى‏برد به سبب آن كه او نام حضرت را برده است و محدثان كه از كتاب او برداشته‏اند بهمان عنوان در كتاب خود نقل نموده‏اند بنا بر آن كه نزد ايشان ظاهر بوده است و نمى‏دانستند كه بر جماعتى مخفى خواهد ماند و هم چنين در اول كتاب سماعه ذكر كرده است كه سألت ابا عبد اللَّه و باقى را گفته است و سألته و يا بواسطه تقيه نادرا سبب اشتباه شده است و بسيارى از خبرها بر جمعى مشتبه شده است كه إن شاء اللَّه رفع آنها خواهد شد چنانكه در روضه ذكر شده است و در محل خود مذكور خواهد شد إن شاء اللَّه ديگر سند و طريق عبارتست از جمعى كه حديث را از ايشان معنعن روايت مى‏كنند به آن كه مى‏گويند اخبرنا فلان عن فلان عن فلان و قانون محدثين اين است كه اگر استاد بر يك شاگرد حديث را خوانده است راوى مى‏گويد حدثنى و اگر بر جماعتى خوانده است كه راوى با ايشان بوده است راوى مى‏گويد حدثنا، و اگر شاگرد بر استاد خوانده است و كسى ديگر شريك او نبوده است مى‏گويد أخبرنى، و اگر ديگرى با او بوده است مى‏گويد اخبرنا و اگر ديگرى خوانده است‏