لوامع صاحبقرانی جلد 1

و سيلهاى او از غير حق سبحانه و تعالى گسسته شود پس گوييا حق سبحانه و تعالى مى‏فرمايد كه چون ابتدا كنيد بهر كارى از صغير و عظيم بگوئيد ( «بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم») يعنى استعانت مى‏جويم و يارى مى‏خواهم در اين كار و همه كارها از خداوندگارى كه سزاوار نيست بندگى كردن غير او را آن خداوندى كه فريادرس بى‏چارگان است هر گاه به او استغاثه نمايند، و اجابت كننده داعيان است هر وقت كه او را بخوانند. رحمانى است كه روزى خود را مبسوط گردانيده بر ما بندگان، رحيم است بر ما در دين ما و دنياى ما و آخرت ما خداوندا سبك و آسان گردان تحمل اين بار را بر ما كه سهولت به جا آوريم، و باز رحمت كرده است بر ما به آن كه ما را جدا ساخته است از دشمنان او.

پس حضرت فرمود كه حضرت رسول خدا صلّى اللَّه و آله فرمود كه هر كه را مهمى پيش آيد و بگويد ( «بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم») از روى اخلاص و حضور قلب البته حق سبحانه و تعالى حاجت او را در دنيا برمى‏آورد و يا ذخيره مى‏گرداند مطلوب او را نزد خود تا در روز قيامت به او رساند، و آن چه نزد حق سبحانه و تعالى مى‏ماند بهتر و باقى‏تر است از جهة مؤمنان از آن چه در دنيا به ايشان مى‏رسد و اخبار بسيار در فضيلت ( «بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم») وارد شده است و هم چنين در معانى و حقايق آن.

و علماء و در باى (بسم اللَّه) دو احتمال داده‏اند يكى آن كه باء بمعنى ملابسه و مقارنه باشد و در اين صورت معنى آن آنست كه از روى ميمنت و تبرك: ابتدا مى‏كنم به نام الهى كه كارى كه مقرون به نام او نباشد آن كار مبارك نيست.

و دويم آن كه بمعنى استعانت باشد كه تا بنده بداند كه هيچ عملى از اعمال خير يا مطلقا بى‏استعانت باسم الهى از بنده صادر نمى‏شود يا عاقبت ندارد.

و احاديث از ائمه معصومين (صلوات الله عليهم) بر اين معنى وارد شده است و بناى اين دو معنى بر مسأله خلق اعمال است چون معتزله را گمان آنست‏