لوامع صاحبقرانی جلد 1

آن واقع شده است، و اشعار عرب را مى‏داند، و علم عربية را نيز مى‏داند پس حضرت رسول خدا (صلّى الله عليه وآله وسلّم) فرمودند كه اينها علمى است كه: اگر كسى نداند به او ضررى نمى‏رسد از ندانستن آن، و اگر كسى بداند نفعى به او عايد نمى‏شود از دانستن آن پس، حضرت فرمودند كه: علمى كه بكار مى‏آيد و علم است سه علم است.

اول آيتى است محكمه كه ظاهر الدّلاله باشد يا معلوم الدّلاله على الخلافى كه خواهد آمد، يا فريضه‏ايست عادله كه حكم آن منسوخ نشده باشد و باقى باشد، يا سنتى است قائمه كه حكمش باقى باشد از جهت امّت، و غير اين علوم هر چه هست فضل است يعنى زيادتى است كه: بكار نمى‏آيد.

و جمعى گفته‏اند كه مراد حضرت از فريضه عادله اصول دين است كه حكم او در هيچ ملتى منسوخ نشده است. و نخواهد شد، و مراد از سنت قائمه فروع دين است كه: از قول رسول خدا و ائمه هدى ظاهر شده است، و مراد از فضل فضيلت است. يعنى سبب كمال است اگر چه واجب و سنت نيست، و ليكن اظهر به حسب يافت اين شكسته بمعنى اول است.

ديگر روايت است از حضرت امام جعفر صادق (عليه السلام) كه: فرمودند كه: علومى كه مردمان را در كار است چهار علم است.

اول آن كه: خداوند خود را بشناسى، و داخل است در آن معرفت صفات ثبوتيه و سلبيه، و عدل، و حكمة او به نحوى كه: رسول خدا و ائمه هدى (صلوات الله عليهم) مبرهن ساخته‏اند.

علم دويم آن كه: بدانى نعمتهاى الهى را از ايجاد و ترتيب و ارزاق و اولاد و ازدواج و ساير نعم ظاهره، و از ارسال رسل و انزال كتب، و هدايات، و توفيقات و غير آنها از نعمتهاى باطنى تا در مقام شكر آنها در آيى.

علم سيم آن كه: بدانى چه خواسته‏اند از تو از فعل واجبات و مندوبات و