لوامع صاحبقرانی جلد 1

الهى بود رفع آن باين حديث نمود كه:

(و قال النّبيّ (صلّى الله عليه وآله وسلّم) وضع عن أمّتي تسعة اشياء السّهو، و الخطاء و النّسيان، و ما أكرهوا عليه، و ما لا يعلمون، و ما لا يطيقون و الطّيرة، و الحسد، و التّفكّر فى الوسوسة فى الخلق ما لم ينطق الانسان بشفة)(1)

صدوق در خصال بسند صحيح و كلينى بسند قوى از آن حضرت (صلوات الله عليه وآله) روايت كرده‏اند و ليكن بدل السهو بعد از ما لا يطيقون و ما اضطروا اليه است و ظاهرا در اينجا سهو شده است از نساخ يا بسند ديگر به او رسيده است و اين اظهر است، چون بسيار است كه امثال اين اخبار را در هر كتابى به سندى ذكر مى‏كند تا ظاهر سازد تواتر آن خبر را.

و كلينى از اين جهت اكثر اوقات در كافى مكرر ذكر مى‏كند چون يك كتاب دارد. و مضمون اين خبر در آيات و اخبار متواتره وارد است. و ترجمه حديث آنست كه حضرت مى‏فرمايد كه حق سبحانه و تعالى از امت من وضع نموده است نه چيز را مراد از بعضى آنها وضع مؤاخذه و عقوبت است، و بعضى تكليف، و بعضى تأثير.

اول

سهو است كه ظاهرا مراد از آن شكّست در نماز و وضو و ساير عبادات و بر آن مؤاخذه نيست اگر چه احكام هست چنانكه خواهد آمد. و بنا بر نسخه كه نباشد واضحتر است و محتاج به تكلّف نيست.

دويم

خطاست يعنى قصد صدور فعلى نداشته و بى‏قصد از او صادر شود، يا قصد فعلى داشته باشد و فعل ديگر از او صادر شود حتى در قتل مؤمن اگر تيرى به كبوترى اندازد و آدمى در گذار باشد و به او خورد مؤاخذه اخروى نيست هر چند ديت بر عاقله هست و خواهد آمد. و از اين بابست خطاى مجتهد در اخبار اهل بيت، يا در احكام، يا در اجراى احكام چنانكه در محل خود مفصل خواهد شد.