لوامع صاحبقرانی جلد 1

به ابو حنيفه مى‏فرمايند كه اى ابو حنيفه شنيده‏ام كه تو قياس مى‏كنى؟ و مى‏خواهى علت‏هاى احكام الهى را به عقل خود بيابى بگو كه چرا حق سبحانه و تعالى در سر تو چهار آب قرار داده است يكى را شيرين كرده است و آن آب دهان است و آب چشم را شور كرده است و آب بينى را بى‏مزه كرده است و آب گوش را تلخ كرده است ابو حنيفه گفت نمى‏دانم.

ابن ابى ليلى عرض نمود كه يا ابن رسول اللَّه شما بفرماييد حضرت فرمودند كه خبر داد مرا پدرم از پدرش از جدش از رسول خدا (صلّى الله عليه وآله وسلّم) كه حق سبحانه و تعالى آب دهان را شيرين كرده تا لذت غذاها را با آن بيابد و مدد كند لقمه خشك را تا تر شود و فرو رود، و چون حق سبحانه و تعالى چشمها را از پيه آفريده و پيه كه مى‏ماند مى‏گندد و اگر نمكش به پاشند نمى‏گندد پس آب چشم را شور كرده است تا حفظ آن پيه چشم كند و آب دماغ را سرد گردانيده تا هوائى كه بنفس او را بكشد سرد شود و حفظ مغز سر كند و اگر اين نباشد مغز سر بگدازد و به زير آيد و آب گوش را تلخ گردانيده است تا اگر كرمى خواهد كه بسر رود هر گاه به آب تلخ مى‏رسد مى‏ميرد و بالا نمى‏رود.

و مسايل بسيار از او پرسيدند و او جواب هيچ يك را نداد پس حضرت فرمودند كه زنهار قياس مكن كه اول كسى كه قياس كرد شيطان بود باين نحو كه گفت اصل من از آتش است و اصل آدم از خاك و آتش بهتر است از خاك پس مى‏بايد كه فرع آتش كه منم نيز بهتر باشد و حال آن كه شيطان غلط كرد از وجوه بسيار يكى آن كه آدم به اعتبار روح مجردى كه در بدن او جا داده بودند زيادتى داشت نه بواسطه بدن مع هذا بوجوه بسيار خاك بهتر از آتش است.

ديگر حضرت فرمودند كه نماز بهتر است يا روزه ابو حنيفه گفت نماز حضرت فرمودند كه مناسب عقل تو مى‏بايست كه حايض نماز را قضا كند كه بهتر است حاصل آن كه عقل مستقل نيست پس حضرت فرمودند كه اى نعمان‏