لوامع صاحبقرانی جلد 1

از جهت هر عبادتى كه مشروط به طهارت باشد جايز است مثل مس كتابت قرآن و قرائت عزايم و دخول مسجدين و لبث در غير آن.

و از اين عبارت بسيار ظاهر مى‏شود كه مطهر منحصر است در آب مطلق و خاك و آب مضاف مطهر نيست چنانكه در حديث معتبر ابو بصير وارد است كه حضرت امام جعفر صادق (صلوات الله عليه) فرمودند كه مطهر منحصر است در آب و صعيد.

و از اين حديث ظاهر مى‏شود كه مراد از صعيد خاك باشد اما گذشت احاديث بسيار كه بلفظ ارض واقع شده است و آن شامل سنگ و خاك است و در حديث كالصحيح سكونى وارد شده است از حضرت امير المؤمنين (صلوات الله عليه) كه تيمم از زمين گچ و آهك مى‏توان كرد اگر نپخته باشند اگر چه ظاهر حديث اعم است و دور نيست كه تيمم به گچ پخته توان كرد چون به استحاله از اسم زمين بدر نرفته است بخلاف آهك و احوط آنست كه تيمم از هر دو نكنند و حضرت (صلّى الله عليه وآله وسلّم) فرمودند كه تيمم از خاكستر نمى‏توان كردن چون اصل آن شجر است.

و اكثر علماى ما جايز نمى‏دانند تيمم را از معادن چون آن را زمين نمى‏گويند و قولى شده است كه جايز است و ليكن ضعيف است و اگر ممزوج شود معدن به خاك پس اگر مستهلك شود كه اصلا ظاهر نباشد تجويز كرده‏اند و اگر ظاهر باشد جايز نيست.

و هم چنين بر كاه‏گل تيمم نمى‏توان كرد چون كاه از زمين نيست و بهتر آنست كه تيمم از زمينهاى پاكيزه كنند و از زمينهايى كه راه رو باشد نكنند چون جمعى از مفسرين تفسير طيب به آن كرده‏اند و مشهور آنست كه نجس نباشد و مغصوب نباشد و بهتر آنست كه تا ممكن باشد تيمم به خاك كند و اگر نباشد تيمم به سنگ كند و اللَّه تعالى يعلم.