قاموس قرآن جلد 5

توجّه و در نهج البلاغه خطبه 151 فرموده: «و استيقظ من غفلتك» از غفلتت بيدار شو.

ايضا در مجمع ذيل آيه 74 بقره فرموده: «الغفلة السّهو عن الشّى‏ء» و آن رفتن از ذهن است بعد از توجّه.

بقول راغب: آن سهوى است كه از كمى حفظ و كمى توجّه عارض شود وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ بقره:

74. خدا از آنچه ميكنيد در غفلت و بى‏خبرى نيست.

ناگفته نماند: غفلت چنانكه گفته شد عدم توجّه بچيز موجود است غفلت گاهى عذر مقبول است و آن در صورتى است كه علت غفلت عدم اتمام حجّت باشد مثل ذلِكَ أَنْ لَمْ يَكُنْ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى‏ بِظُلْمٍ وَ أَهْلُها غافِلُونَ انعام: 131. يعنى انذار و ارسال رسل براى آن بود كه خدا قريه‏ها را روى ظلميكه در حال غفلت ميكنند هلاك نميكند. روشن است كه غفلت در اينجا عذر مقبول است عبارت اخراى اين، آيه وَ ما كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا اسراء: 15. است ايضا آيه نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغافِلِينَ يوسف: 3. كه خطاب بحضرت رسول صلّى الله عليه وآله است و مراد از آن عدم توجّه است نه ذمّ. ولى غالبا علّت آن عدم دقت خود شخص است و در آنصورت مذموم است و عذر نيست مثل أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ اعراف: 179. يا وَيْلَنا قَدْ كُنَّا فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا انبياء 97.

در بيشتر آيات كه غفلت درباره مردم بكار رفته مراد از آن غفلت غير معذور و در مقام ذمّ است.

(اغفال) وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ كهف: 28.

اغفال يعنى وا داشتن بغفلت و تسليط غفلت بر شخص. يعنى اطاعت مكن از كسيكه قلب او را از ياد خدا غافل كرده‏ايم و تابع هواى خود شده است.

اينگونه اشخاص در اثر اعمال بد