فصح - قاموس قرآن جلد 5

مثلا در آيه وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِيحُكُمْ ... انفال: 46. بمعنى ضعف است نه ترس يعنى منازعه و اختلاف نكنيد كه ضعيف شويد و نيرويتان از بين برود ميدانيم كه اختلاف موجب ضعف و پراكندگى است ولى در آيه حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ ... آل عمران: 152. و آيه وَ لَوْ أَراكَهُمْ كَثِيراً لَفَشِلْتُمْ وَ لَتَنازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ ... انفال: 43. معنى ترس بهتر بنظر ميرسد.

(تَفْشَلا) إِذْ هَمَّتْ طائِفَتانِ مِنْكُمْ أَنْ تَفْشَلا وَ اللَّهُ وَلِيُّهُما ... آل عمران:

122. فشل را در آيه جبن و يا ضعف توأم با جبن گفته‏اند يعنى: آنگاه كه دو طائفه از شما خواستند بترسند و يا خواستند از ترس ضعيف گردند ولى اين معنى با ملاحظه هَمَّتْ جور در نميايد. بنظر نگارنده فشل در آيه بمعنى برگشتن از تصميم است كه لازمه جبن است در اقرب الموارد گويد: «عَزَم عَلى كذا ثُمَّ فَشَلَ عَنْهُ اىْ نَكَلَ عَنْهُ وَ لَمْ يَمْضِهِ» يعنى بفلان كار تصميم گرفت سپس برگشت و بجا نياورد.

آيه درباره دو گروه بنى سلمه و بنى حارثه است كه با رسول خدا صلّى الله عليه وآله بجنگ «احد» خارج شدند و چون عبد اللّه بن ابى با ياران خويش از راه برگشت آنها نيز قصد كردند كه برگردند ولى بر نگشتند يعنى: ياد كنيد آنوقت را كه دو طائفه از شما، خواستند از تصميم خود (كه جهاد بود) بر گردند حال آنكه خدا يار آنهاست.

فصح

وَ أَخِي هارُونُ هُوَ أَفْصَحُ مِنِّي لِساناً قصص: 34. فصيح كسى است كه كلامش بيان كننده مقصود و خالى از تعقيد باشد «افصح عن مراده اظهره» فصاحة بمعنى بيان و خلوص كلام از تعقيد است يعنى برادرم هارون در سخن گفتن از من فصيحتر است و ميتواند سخن را بهتر از من ادا كند اين آيه دلالت بر لكنت زبان موسى عليه السّلام ندارد رجوع شود به «عقد» ذيل آيه وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي طه: 27. و «بين» ذيل آيه وَ لا يَكادُ يُبِينُ. اين كلمه فقط