قاموس قرآن جلد 5

دخول و غيره نيز آمده است. وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى‏ أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً ...

نساء: 43.

طبرسى فرموده غائط در اصل بمعنى محل مطمئنّ است عرب در آن مكانها قضاى حاجت ميكردند كه از مردم پنهان باشند تا اينكه بحدث (مدفوع) غائط گفتند قاموس و اقرب پس از آنكه غائط را محل مطمئنّ از زمين گفته‏اند گويند: غائط كنايه از غدره (مدفوع) است.

نگارنده ترجيح ميدهم كه غائط بمعنى مكان گود يا مكان نهان باشد كه غوط بمعنى غائب شدن و غائط بمعنى غائب است و نيز غوط بمعنى حفر كردن آمده و آن ملازم با گود شدن است غوطه را در لغت گودى معنى كرده‏اند در نهج البلاغه خطبه 36 خطاب باهل نهروان فرموده:

«فانا نذير كم ان تصبحوا صرعى باثناء هذا النّهر و باهضام هذا الغائط» «اهضام» جمع هضم بمعنى محل مطمئن و ميان درّه است يعنى: من شما را مى‏ترسانم از اينكه ميان اين نهر و بطون اين زمين پست مقتول افتيد. «الغائط» در اينجا بمعنى زمين پست است. معنى آيه چنين است: و اگر مريض شديد يا بسفر بوديد يا يكى از شما از مكان نهان (يا محل گود) آمد (كنايه از تغوّط و ادرار كردن) يا بزنان دست زديد و آب پيدا نكرديد خاكى پاك را قصد كرده و تيمم كنيد.

آيه شريفه وجوب تيمّم را براى فاقد ماء بيان ميكند خواه جنب باشد يا بى‏وضوء. لفظ غائط دو بار بيشتر در قرآن مجيد نيامده است نساء: 43- مائده: 6.

ناگفته نماند: اتّخاذ مستراح در عرب بعد از اسلام است و پيش از آن براى قضاى حاجت بهر جا كه ممكن بود ميرفتند در افسانه «افك» هست كه عايشه گفته: من با امّ مسطح براى