قاموس قرآن جلد 5

آمده: «فزّع عن فلان: كشف عنه الفزع» در مجمع و مفردات نيز چنين گفته است. يعنى چون ترس از قلوبشان برداشته شد گفتند: پروردگارتان چه گفت؟

وَ يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ (فَفَزِعَ) مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ وَ كُلٌّ أَتَوْهُ داخِرِينَ نمل:

87. گفته‏اند ذكر «فزع» بصيغه ماضى پس از «ينفخ» براى محقق الوقوع بودن است ظاهر معنى آنست كه:

روزى كه در صور دميده شود اهل آسمانها و زمين بفزع افتند مگر آنكه خدا خواهد و همه خاضعانه بسوى خدا آيند.

بنظر ميايد: مراد از نفخ صور نفخه دوم و زنده شدن مردگان است كه نفخه اول ظاهرا دفعى و مجالى بخوف نخواهد داد ما يَنْظُرُونَ إِلَّا صَيْحَةً واحِدَةً تَأْخُذُهُمْ وَ هُمْ يَخِصِّمُونَ. فَلا يَسْتَطِيعُونَ تَوْصِيَةً وَ لا إِلى‏ أَهْلِهِمْ يَرْجِعُونَ يس: 49- 50. و نيز مؤيّد آن جمله إِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ است كه در ترس نخواهند بود و آنها باحتمال قوى نيكوكارانند كه در آيه 89 نمل فرموده مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ و ايضا مؤيّد آن وَ كُلٌّ أَتَوْهُ داخِرِينَ است كه همه ترسيده و خاضعانه پيش خدا خواهند آمد.

ولى آيه وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرى‏ فَإِذا هُمْ قِيامٌ يَنْظُرُونَ زمر: 68. راجع بنفخ اول است كه همه جز آنكه خدا خواهد خواهند مرد ظاهرا مراد ملائكه‏اند كه مرگ شامل حالشان نخواهد بود شايد مراد از فزع در آيه اول مرگ باشد آنوقت نظير آيه دوم بوده و كُلٌّ أَتَوْهُ داخِرِينَ راجع بنفخ دوم خواهد بود. و اللّه العالم.

فزع چون با الى متعدى شود بمعنى استغاثه آيد «فزع اليه» يعنى باو پناه برد و استغاثه كرد و چون با «لام» متعدّى شود معنى پناه دادن ميدهد