قاموس قرآن جلد 5

امان مبدل كرديم تا آنها بفراوانى و وسعت رسيده و گفتند (وجود سرّاء و ضرّاء امتحان نيست بلكه) پدرانمان نيز گرفتارى و راحتى ديده‏اند و قرار دنيا همين است آنگاه فرمايد:

فَأَخَذْناهُمْ بَغْتَةً.

در آيه زير كه عبارت اخراى آيه فوق است جمله فَتَحْنا عَلَيْهِمْ أَبْوابَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ بجاى حَتَّى عَفَوْا آمده است. وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا إِلى‏ أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ ... فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَيْهِمْ أَبْوابَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ حَتَّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً ...

انعام: 42 و 44. بنا بر اين عَفَوْا در آيه زياد شدن و بفراوانى رسيدن است. اهل تفسير نيز آنرا كثرت معنى كرده‏اند الميزان بعيد نميداند كه عَفَوْا بمعنى محو باشد يعنى با حسنه بعدى آثار سيئه گذشته را محو كردند ...

ولى نگارنده با استناد بآيه 44 سوره انعام كه نقل شد معنى كثرت را ترجيح ميدهم. (يعفو الّذى) 2- وَ إِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَ قَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ ما فَرَضْتُمْ إِلَّا أَنْ يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَا الَّذِي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكاحِ بقره: 237.

ظاهر آنست كه مراد از «يَعْفُوَا الَّذِي ...» زوج است و مراد از عفو دادن تمام مهر است. يعنى در صورت تعيين مهر اگر قبل از دخول طلاق داديد نصف مهر را بايد بدهيد مگر آنكه زنان عفو كنند و نگيرند و يا مرديكه عقد نكاح در دست اوست عفو كند و همه مهر را بدهد. گفته‏اند:

مراد از يَعْفُوَا الَّذِي ... ولّى زن است ولى پس از نكاح كه شوهر طلاق ميدهد ديگر عقده نكاح در دست ولىّ نيست بلكه در دست شوهر است كه ميتواند طلاق بدهد و ندهد.

ولى در روايات كثيرى از ائمه عليهم السلام نقل شده كه مراد از «بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكاحِ» ولىّ زن است كه او نيز ميتواند از مهر صرف نظر كند در اينصورت مراد از آيه آنست كه زوج بايد نصف مهر را بدهد مگر آنكه