قاموس قرآن جلد 5

وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِياءِ مِنْكُمْ وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا

... لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ ... حشر: 6- 8.

يعنى اموال و زمينهائيكه خدا از بنى نضير بر پيامبرش برگردانده شما اسبان و شتران بر آنها نتاختيد ...

ظهور آيه اول آنست كه فى‏ء (اموال و زمينهائيكه بدون جنگ از كفّار رسيده) مال رسول خداست و كسى را در آن حقى نيست أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ.

اين قسمت اموال و اراضى از انفال است و انفال نيز مخصوص خدا و رسول ميباشد چنانكه فرموده:

يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ ... انفال: 1.

فقهاء در «ما لم يُوجَفْ عَلَيْهِ بِخَيْلٍ وَ لا رِكاب» فقط اراضى را فرموده‏اند ولى ظهور ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏ در اراضى و اموال هر دو است. آيه دوم مانند آيه خمس است كه فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ هر سه با لام اختصاص آمده و لِذِي الْقُرْبى‏ نيز مفرد است، بايد يكفرد بيشتر نباشد و آن قهرا امام است كه هم ذى القربى و هم جانشين پيغمبر صلّى الله عليه وآله است امّا وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ همه بدون لام و عطف بر «ذى القربى» اند و اين نشان ميدهد كه گروه سه گانه بايد از سادات باشند چنانكه از ائمّه اهل بيت عليهم السلام نقل شده است.

و نيز آيه دوم بيان مصرف فى‏ء است يعنى اموال بنى النضير (بموجب آيه اول) و مطلق آنچه به پيغمبر از اهل قريه‏ها رسيده (بموجب آيه دوم) مال رسول خداست پيغمبر آنها را در موارد شش گانه مصرف ميكند:

در راه خدا، براى خود، براى ذى- القربى و يتامى و مساكين و ابن سبيل آنها، درباره لِلْفُقَراءِ در آيه سوم گفته‏اند: بدل است از ذى القربى و ما بعد آن در اينصورت فى‏ء مختص است برسول خدا و فقراء مهاجرين