قاموس قرآن جلد 5

طبرسى ذيل آيه 140 از آل عمران وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا ... فرموده خدا قبل از اظهار ميداند كه آنها از حيث ايمان متمايز ميشوند و پس از اظهار ميداند كه متمايزاند پس تغيير در معلوم است نه در علم. و بقولى معنى آنست: تا خدا معلوم را ظاهر سازد. در الميزان ذيل لِنَعْلَمَ أَيُّ الْحِزْبَيْنِ فرموده: مراد علم فعلى است و آن ظهور شى‏ء و حضورش بوجود خاصّ نزد خداست، علم بدين معنى در قرآن زياد است مثل وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ حديد: 25. لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسالاتِ رَبِّهِمْ جنّ: 28.

على هذا همه آيات كه در اين سياق‏اند مراد از علم در آنها اظهار است.

علم گاهى بمعنى دليل و حجّت آيد مثل قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً. ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَ لا لِآبائِهِمْ كهف: 4 و 5.

يعنى دليلى باين گفته ندارند وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ حج: 3. يعنى بغير دليل مجادله ميكند وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما لقمان: 15.

وَ خَرَقُوا لَهُ بَنِينَ وَ بَناتٍ بِغَيْرِ عِلْمٍ انعام: 100.

دليل اينكه علم در اين آيات بمعنى دليل و برهان است اولا لسان خود آيات است كه علم بمعنى دانستن جور در نميايد. ثانيا لفظ سلطان است كه در نظير اين آيات آمده است مثل قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً ... إِنْ عِنْدَكُمْ مِنْ سُلْطانٍ بِهذا يونس: 68. يعنى دليلى بر اين گفته نداريد.

وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ ... زخرف: 61. ضمير إِنَّهُ راجع بعيسى عليه السّلام است در معنى آيه گفته‏اند: چون آنحضرت بدون پدر بدنيا آمده اين نشانه آنست كه در آفريده شدن روز قيامت احتياجى بوجود پدر نيست و انسان از زمين كه بحكم مادر است مى‏رويد على هذا وجود عيسى يكى از نشانه‏ها و شواهد