تمثيل اتخاذ ارباب و آلهه و روى آوردن به غير خدا به اتخاذ سست‏ترين خانه‏ها، خانه عنكبوت‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 193

از تو عذاب زودرس مى‏خواهند و اگر نبود آن مدتى كه مقرر شده عذاب زودتر ايشان را ناگهان و بدون اطلاع مى‏گرفت (53).

از تو عذاب زودرس مى‏طلبند نمى‏دانند كه جهنم كافران را از هر سو احاطه كرده است (54).

روزى كه عذاب احاطه‏شان مى‏كند از بالاى سر و پايين پا، و خدا به ايشان مى‏گويد بچشيد آنچه را كه مى‏كرديد (55).

بيان آيات‏

اين آيات متضمن دنباله‏اى است براى داستانهايى كه از امت‏هاى سابق نقل فرمود، و آن مثلى است كه خداى سبحان براى معبودهاى موهوم آنان آورده، مى‏فرمايد: اينگونه اعتقادات خرافى آنان آن قدر بى اساس و سست بنياد است كه خلقت آسمانها و زمين به بانگ بلند به فساد آن فرياد مى‏زنند، و اعلام مى‏كنند كه بغير از خدا ولى و سرپرستى ندارند، و اين اعلام عالم خلقت همان است كه اين كتاب كريم اعلام مى‏دارد.

و چون سخن بدين جا مى‏رسد ناگهان روى سخن را به رسول گرامى خود نموده دستورش مى‏دهد تا اين كتاب را تلاوت كند، و نماز به پا بدارد، و اهل كتاب را با زبان نرم و مجادله به بهترين وجه به سوى دين اسلام دعوت كند، و مشركين را كه از او خواستند به غير از قرآن معجزه‏اى بياورد، و عذابى را كه وعده مى‏دهد زودتر بياورد پاسخ دهد.

تمثيل اتخاذ ارباب و آلهه و روى آوردن به غير خدا به اتخاذ سست‏ترين خانه‏ها، خانه عنكبوت‏

" مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِياءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً ..."

كلمه عنكبوت معنايش معلوم است، اين كلمه هم بر يك عدد از آن حشره اطلاق مى‏شود، و هم بر جمع آن، هم در مذكر به اين صورت مى‏آيد، و هم در مؤنث، يعنى عنكبوت ماده را هم عنكبوت مى‏گويند.

از آنجايى كه در جمله" مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا" عنايت همه در اين است كه مشركين بغير از خدا اوليايى براى خود گرفته‏اند، لذا همين معنا را در قالب صله و موصول آورد، و نفرمود:

مثل مشركين مثل عنكبوت است، بلكه فرمود مثل كسانى كه بغير از خدا اولياء مى‏گيرند مثل عنكبوت است، كه براى خود خانه مى‏گيرد. هم چنان كه در جمله" كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً"، نيز عنايت در اتخاذ عنكبوت بيت مزبور است، در نتيجه برگشت معنا به اين مى‏شود كه صفت مشركين در گرفتن اوليايى به غير از خدا، چون صفت عنكبوت است در گرفتن خانه‏اى كه چنين و چنان است و كلمه" بيتا" را نكره آورد تا دلالت كند بر اينكه خانه عنكبوت‏