معناى آيه:" وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 227

مى‏گرفت، و ليكن با همه اين احوال شهر مكه را محترم مى‏شمرد، و به ساكنين اين شهر كارى نداشت.

و معناى آيه اين است كه: آيا نمى‏نگرند كه ما حرم امنى درست كرديم، كه ساكنين آن در معرض قتل و اسارت قرار نمى‏گيرند، و اموالشان غارت نمى‏شود، با اينكه بيرون اين شهر مردم مشغول غارت و چپاول يكديگرند؟

" أَ فَبِالْباطِلِ يُؤْمِنُونَ وَ بِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ"- اين جمله توبيخ ديگرى است به مشركين مكه، كه نعمت بزرگ امنيت مكه را با كفران مقابله مى‏كنند، و در عوض به صنم‏ها كه جز اسم خدا چيز ديگرى ندارند ايمان مى‏آورند، خلاصه حقايق را زير پا نهاده و به موهومات ايمان مى‏آورند.

" وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جاءَهُ، أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ" اين آيه، مشركين را به آتش دوزخ تهديد مى‏كند، و آنان را به ارتكاب شديدترين ظلم، و بزرگترين ستم معرفى مى‏كند، و آن عبارت است از دو چيز: اول اين است كه به خدا افتراء بسته‏اند، چون خدايانى دروغى را شريك او معرفى نموده‏اند، و دوم اينكه بعد از آمدن حق آن را تكذيب كردند و اين دو صفت هر دو در مشركين وجود داشت، چون هم بت مى‏پرستيدند، و هم رسالت پيامبر و قرآن كريم را تكذيب كردند با اينكه قرآن براى آنان آمده بود، پس به اين دو جهت كافر بودند، و جاى كافران و محل اقامتشان در آخرت، جهنم است.

معناى آيه:" وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ"

" وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ" كلمه" جاهدوا" از ماده" جهد" است، و" جهد" به معناى وسع و طاقت است، و" مجاهدة" به معناى به كار بردن آخرين حد وسع و قدرت در دفع دشمن است، و جهاد بر سه قسم است، جهاد با دشمن ظاهرى، و جهاد با شيطان، و جهاد نفس. راغب اين طور گفته «1».

و معناى" جاهَدُوا فِينا" اين است كه جهادشان همواره در راه ما است، و اين تعبير كنايه از اين است كه: جهادشان در امورى است كه متعلق به خداى تعالى است، چه جهاد در راه عقيده باشد، و چه در راه عمل، و چون جهادشان در راه خدا است هيچ عاملى ايشان را از ايمان به خدا و اطاعت اوامر و نواحى او بازنمى‏دارد.

" لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا"- در اينجا خداى تعالى براى خود سبيل‏هايى نشان مى‏دهد، و راه‏ها

(1) مفردات راغب، ماده" جهد".