بشارت به مؤمنين به پاداشى ما فوق علم و تصور همگان (فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ) - ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 395

" تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ" اين آيه معرف مؤمنين است از نظر اعمالشان، هم چنان كه آيه قبلى معرف ايشان بود از نظر اوصاف.

و بنا بر اين جمله" تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ"، با در نظر گرفتن اينكه" تجافى" به معناى اجتناب و دورى است، و" جنوب" جمع جنب به معنى پهلو است و" مضاجع" جمع مضجع به معناى رختخواب و محل استراحت است، كنايه مى‏شود از اينكه مؤمنين خواب خود را ترك مى‏كنند، و به عبادت خدا مى‏پردازند.

" يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً"- اين جمله حال از ضمير در" جنوبهم" است، و مراد اين است كه از بستر دورى مى‏كنند، در حالى كه مشغول به دعاى پروردگارشانند، در دل شب، آن هنگامى كه چشمها به خواب و بدنها بى حركت افتاده، خدا را مى‏خوانند، اما نه تنها از خوف، تا نوميدى از رحمت خدا بر آنان مسلط شود، و نه تنها به طمع رحمت، تا از غضب و مكر خدا ايمن باشند، بلكه هم از ترس و هم به طمع، او را مى‏خوانند، و در دعاى خود ادب عبوديت را بيشتر رعايت مى‏كنند، تا در خواست آن حوائجى كه هدايت براى آدمى پديد مى‏آورد، و اين تجافى از بستر و دعا، با نوافل شبانه و نماز شب، منطبق است.

" وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ"- اين جمله يك عمل ديگرى از مؤمنين واقعى را يادآور شده، و آن اين است كه براى خدا و در راه او انفاق مى‏كنند.

بشارت به مؤمنين به پاداشى ما فوق علم و تصور همگان (فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ)

" فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ" اين جمله تفريع اوصاف و اعمالى است كه مؤمنين دارند، مى‏فرمايد: به خاطر آن اوصاف و اعمالى كه دارند خداوند چنين ثوابى برايشان فراهم كرده.

در اين جمله كلمه" نفس" كه نكره است و در سياق نفى قرار گرفته عموميت را مى‏رساند، يعنى هيچ كس نمى‏داند، و اگر كلمه" قرة" را اضافه به كلمه" اعين" كرده، نه به" اعينهم"، براى اين است كه بفهماند آن نعمت‏ها آن قدر بزرگ و خيره‏كننده است، كه تنها يك چشم و دو چشم از ديدنش روشن نمى‏شود، بلكه هر صاحب چشمى كه آن را ببيند چشمش روشن مى‏گردد.

و معنايش اين است كه هيچ نفسى از نفوس بشر نمى‏داند كه خدا چه نعمتهايى كه مايه روشنى ديده هر صاحب ديده‏اى است در قبال اعمال نيكى كه در دنيا كردند پنهان نموده، و اين ندانستنشان به خاطر اين است كه آن نعمت‏ها ما فوق علم و تصور ايشان است.