رواياتى در باره‏شان نزول آيه:" يا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ ..." و آيه:" ما جَعَلَ أَدْعِياءَكُمْ أَبْناءَكُمْ"

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

‌صفحه‌ى 419

بگرفت، از آن جمله مى‏فرمايد:" وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى‏" «1» كه ترجمه‏اش گذشت.

و كوتاه سخن اينكه دو آيه مورد بحث از آياتى است كه از عالم ذر خبر مى‏دهند، چيزى كه هست اخذ ميثاق از انبياء، و ترتب شان آنان و اعمالشان بر طبق ميثاق را در ضمن ترتب صدق هر صادقى بر ميثاقى كه از وى گرفته‏اند بيان مى‏كند، (ساده‏تر بگويم در دو آيه مورد بحث سخنى صريح از عالم ذر به ميان نيامده، تنها در آيه اولى فرموده از انبياء ميثاقى محكم گرفتيم، و در آيه دومى فرموده تا از صادقان بخواهد كه صدق خود را نشان دهند، تا در دنيا گفتار و كردارشان از ميثاق ازلى حكايت كند و آن را نشان دهد).

و چون در آيه دوم خصوص انبياء (ع) مورد گفتار قرار نگرفته‏اند، بلكه عنوانى كلى يعنى صادقان مورد كلام واقع شده‏اند، لذا سرانجام كفار را هم با اينكه از انبياء نيستند بيان فرموده، پس گويا فرموده: ما از انبياء ميثاقى غليظ گرفتيم، مبنى بر اينكه بر دين واحد متفق الكلمه باشند و همان را تبليغ كنند، تا در نتيجه خداى تعالى با تكليف و هدايت خود از صادقان بخواهد كه عمل و گفتارشان نمايانگر آن ميثاق باشد، از ايشان صدق در اعتقاد و عمل را مطالبه كند، انبياء هم همين كار را كردند، و خداوند پاداشى براى آنان مقدر فرمود، و براى كافران عذابى دردناك آماده كرده.

از اينجا معلوم مى‏شود كه چرا در دو آيه مورد بحث التفات به كار رفته، در آيه اول" وَ إِذْ أَخَذْنا- و چون گرفتيم" سياق، سياق متكلم بود ولى در آيه دومى غايب شد" ليسئل- تا خدا بازخواست كند" نكته اين التفات اين است كه ميثاق عبارت است از پيمان بر پرستش او به تنهايى و شرك نورزيدن بر او، و اين هر چند كه با وساطت ملائكه صورت گرفته، و به همين جهت كلمه" گرفتيم" به كار رفته، ولى در حقيقت آن كسى كه از صادقان مطالبه صدق مى‏كند، و كافران را عذاب مى‏كند، تنها خدا است، لذا در آيه دوم فرمود" تا مطالبه كند" تا همه مردم تنها او را بپرستند (دقت بفرماييد).

بحث روايتى