(رواياتى در ذيل آيه:" ظَهَرَ الْفَسادُ ..." و برخى ديگر از آيات گذشته) - ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 299

" وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ رُسُلًا إِلى‏ قَوْمِهِمْ فَجاؤُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَانْتَقَمْنا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَ كانَ حَقًّا عَلَيْنا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ" راغب مى‏گويد:" اصل" جرم" به فتح جيم و سكون راء، به معناى كندن ميوه از درخت است،- تا آنجا كه مى‏گويد- و" أجرم" به معناى اين است كه: فلانى صاحب جرم شد، مانند" أثمر و أتمر و البن" كه به معناى اين است كه: صاحب ميوه و خرما و شير شد. اين معناى لغوى ثلاثى و باب افعال كلمه است، و ليكن به عنوان استعاره در ارتكاب هر عمل زشتى استعمال مى‏شود، و در سراسر كلام عرب ديده نشده كه اين كلمه در حق اشخاص دانا و پسنديده استعمال شود" «1».

و اين آيه شريفه نظير جمله معترضه است، و گويا بدين منظور آمده كه بيان كند براى مؤمنين حقى بر پروردگارشان هست، و آن اين است كه: در دنيا و آخرت ياريشان كند، كه يكى از مصاديق يارى او از ايشان اين است كه از مجرمين انتقام بگيرد.

اين حقى است كه از ناحيه خود خداى تعالى براى مؤمنين جعل شده، پس ديگر جا ندارد كسى بر آن اشكال كند كه: خدا هيچ وقت مقهور و محكوم غير خود نمى‏شود.

" فَانْتَقَمْنا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا"-" فاء" بر سر اين جمله فاى فصيحه است، و معنايش اين است كه: پس بعضى از ايشان ايمان آورده، و بعضى ديگر جرم كردند، در نتيجه ما از مجرمين انتقام گرفتيم، و اين همواره حقى است به عهده ما كه مؤمنين را يارى كنيم، يعنى از عذاب نجات داده و مخالفينشان را هلاك كنيم، و در اين آيه تا حدى اشعار به اين معنا است كه انتقام از مجرمين به خاطر مؤمنين است، چون يكى از مصاديق نصرت آنان است.

بحث روايتى

(رواياتى در ذيل آيه:" ظَهَرَ الْفَسادُ ..." و برخى ديگر از آيات گذشته)

در تفسير قمى در ذيل آيه" ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ"، نقل كرده كه فرمودند: فساد خشكى به نيامدن باران است، كه باعث تباهى حيوانات مى‏شود، و همچنين فساد در دريا كه آنهم با نيامدن باران و هلاك جنبندگان درياست، و نيز امام صادق (ع) فرمود: زندگى جنبندگان دريا به باران بستگى دارد، پس اگر باران نيايد، هم خشكى فاسد مى‏شود، هم دريا، و اين وقتى است كه گناهان بسيار شود «2».

(1) مفردات راغب، ماده" جرم".

(2) تفسير قمى، ج 2، ص 160.