بَصُرَ - قاموس قرآن جلد 1

هر دو آمده است مثل «قَدْ جاءَكُمْ بَصائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ» انعام: 104، و آن پنج بار در قرآن تكرار شده و بمعنى بصيرت‏ها و دليلهاست و مثل «إِنَّ فِي ذلِكَ لَعِبْرَةً لِأُولِي الْأَبْصارِ» آل عمران: 13، طبرسى و بيضاوى آنرا: ذوى البصائر و ذوى العقول گفته‏اند و مثل «فَاعْتَبِرُوا يا أُولِي الْأَبْصارِ» حشر: 2، و مثل «وَ اذْكُرْ عِبادَنا إِبْراهِيمَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ أُولِي الْأَيْدِي وَ الْأَبْصارِ» ص: 45 صاحبان نيروها در طاعت حق و صاحبان بصيرت‏ها بودند.

در اول اين بند از راغب نقل شد كه بدرك دل بصيرت و بصر گويند. بنا بر اين، ابصار بايد جمع بصر بمعنى چشم و بصر بمعنى بصيرت هر دو باشد.

بَصُرَ

3- بصر از باب كرم يكرم و از باب علم يعلم بمعنى علم آمده كه يكى از معانى بصر است و از باب افعال بمعنى ديدن بكار رفته است.

در اقرب الموارد گويد، «بصر به (از دو باب فوق): علم به» جوهرى گويد: بصرت بالشي‏ء: علمته.

راغب گويد: در بصر بمعنى بصيرت و علم گفته ميشود ابصرت و بصرت و در معنى ديدن بصرت كم گفته ميشود بلكه ابصرت گويند.

على هذا معنى آيه‏ى «بَصُرْتُ بِما لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ» طه: 96، اين است كه: دانستم آنچه را كه اين مردم ندانستند، چنانكه زمخشرى و بيضاوى آنرا «دانستم» گفته‏اند طبرسى در ذيل اين آيه در بحث لغت گفته: «بصر بالشّي‏ء» در مقام علم گفته ميشود و «ابْصَرَ» در مقام ديدن.

در آيه‏ى «فَبَصُرَتْ بِهِ عَنْ جُنُبٍ» قصص: 11 «بصرت» را ديدن معنى كرده‏اند يعنى: خواهر موسى او را از گوشه‏ى ديد، من گمان ميكنم اينجا هم بمعنى علم باشد يعنى خواهر موسى چون بكاخ فرعون نزديك و يا وارد شد از جنب و جوش و رفت و آمد فهميد كه صندوق موسى را گرفته‏اند، بعد وارد منزل شد و ديد در باره مرضعه در مانده‏اند گفت هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلى‏ أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ»