قاموس قرآن جلد 1

شدن طبعا در صورتى است كه مشرك در حال شرك از دنيا برود و تا وقتيكه نمرده احتمال هدايت شدن دارد و جهنّمى بودنش قطعى نيست. امّا آيا ميشود براى مشرك در حال حياتش آمرزش خواست و گفت: خدايا او را هدايت كن و بيامرز، آيه از حكم آن ساكت است. ولى از خارج ميدانيم كه اشكال ندارد.

2: ابراهيم براى پدرش تا وقتيكه زنده بود، آمرزش خواست و چون در حال شرك بمرد، جهنّمى بودنش يقينى شد، از او بيزارى نمود «فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ» ولى تا زنده بود و احتمال هدايت شدن ميرفت از او بيزارى نكرد، در مجمع البيان و المنار و تفسير ابن كثير ذيل آيه فوق، هست كه ابن عباس گويد: ابراهيم عليه السّلام پيوسته براى آزر استغفار ميكرد تا بمرد و چون در حال شرك از دنيا رفت.

بر ابراهيم روشن گرديد كه او دشمن خداست، آنوقت از او بيزارى نمود.

و خلاصه مضمون دو آيه فوق چنين است: پيغمبر و مؤمنان نبايد براى مشركان، پس از مرگ آنها استغفار كنند. گويا كسى اشكال كرده و ميگويد: پس چرا ابراهيم براى آزر كه مشرك بود استغفار كرد؟

جواب اينست كه: ابراهيم نيز پس از مرگ او آمرزش نخواست. بلكه از او بيزارى نمود، فقط پيش از مرك وى، روى وعده‏ايكه كرده بود براى او استغفار نمود و آن نيز جايز و بلا مانع است. بيضاوى در ذيل آيه «مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحابُ الْجَحِيمِ» ميگويد: تبيّن در صورتى است كه بر كفر بميرد بعد ميگويد:

اين دليل است كه براى مشركان زنده، استغفار جايز است و آن طلب توفيق ايمان براى آنهاست و با اين جواز، اشكال استغفار ابراهيم دفع ميشود.

بچند تفسير كه دسترس بود مراجعه كردم جز بيضاوى باين نكته توجّه نكرده‏اند و حقّا كه او خوب فهميده است. آرى ابراهيم عليه- السّلام براى مشرك زنده، آمرزش خواست و چون در حال شرك مرد.