سفرهاى طولانى سعدى

سعدى پس از تحصيلات خود در دانشگاه نظاميه بغداد، به سفرهاى طول و دراز دست زد. او در آن عصر و با وسايل آن زمان به شهرهاى روم، حجاز، شام، هند، كاشغر، سومنات، مصر و...سفر كرد. سفرش از شيراز، در سال 620 يا 621 شروع شد و تا سال 655 هجرى ادامه يافت، و در همين سال به شيراز باز گشت و تاءليفات خود را در اين زمان در شيراز نوشت. او پس از 30 يا 35 سال مسافرت و جهانگردى با كوله بارى از تجربيات گوناگون ملتهاى مختلف، و دستى پر از معلومات بشرى به وطن باز گشت. (16)

او در مورد سفرهاى طولانى خود مىگويد:

شاعر معروف، جامى مىگويد:

سعدى، اقاليم را گشته و بارها به سفر حج پياده رفته.(18)

و بنا به نقل دولتشاه:

سعدى چهارده نوبت به حج رفته و براى جهاد به سوى روم و هند رهسپار شده است.(19)

او از مسافرت و جهانگردى خسته نمى شد. كتاب بوستان و گلستان او نتيجه تجربه هايى است كه در محفلها و شهرها و كشورهاى گوناگون به دست آورده است.

گويند: يكى از آشنايان سعدى به او گفت: «اين همه تجربه ها را از كجا به دست آورده اى؟»

سعدى در پاسخ گفت: «از سفرهاى دور و دراز.»

او پرسيد: «چگونه اين همه خستگى سفر را تحمل كردى؟»

سعدى در پاسخ گفت:

حاضران دانستند كه همسر سعدى، خوش اخلاق نيست. يكى از حاضران گفت: «با اين حال همسر شيخ سعدى، براى ما مرد حكيم و عاقلى پرورش داد.(20)

علت شهرت او به سعدى

واژه سعدى، لقب شعرى (تخلص) اوست. از اين رو به اين لقب شهرت يافته است. درباره اينكه او اين واژه را از كجا اقتباس كرده، دو قول است:

1. از نام «سعدبن زنگى بن مودود سلغرى» از اتابكان (كه در سال 599 تا 623 در شيراز حكومت مىكرد و در آن سامان، امنيت به وجود آورد.)

2. از نام نوه او «سعدبن ابى بكر بن سعدبن زنگى».

بيشتر محققان، قول دوم را برگزيده اند، زيرا تاريخ نگارش گلستان و بوستان، با تاريخ حكومت سعدبن ابى بكر، هماهنگ است.(21)

دكتر خطيت در مقدمه شرح گلستان خود مىنويسد: «سعدى بوستان را به نام ابوبكر سعدبن زنگى نوشت، و گلستان را به نام «سعدبن ابى بكر» فراهم نمود.»

شاءن و مقام على عليه السلام و خاندانش در اشعار سعدى

گرچه مطابق قائن، سعدى در مذهب شافعى است و شايد تحت تاءثير فرزند اولين مربى و معلمش بعد از پدر، يعنى دايى اش علامه قطب الدين شيرازى شافعى قرار گرفته، ولى در وصف امير مؤمنان على عليه السلام و خاندان رسالت - از نظر كمى و كيفى - بهتر از ديگران سخن گفته و شرط انصاف را رعايت كرده، تا آنجا كه مىگويد:

يكى ديگر از اشعار سعدى كه نمايانگر علاقه او به خاندان رسالت و در وصف پيامبر اسلام صلّى الله عليه وآله آمده، چنين است: