مردان علم در میدان عمل جلد 8

اين فكر رفته رفته گسترش يافت و در جنبش مشروطه خواهى قوت گرفت و روشنفكران غرب گرا آن را به صورت بسيار گسترده مطرح مى كردند هر چند آنان از نخست خواسته خود را بيان نداشتند اما چون در ابتدا مى كوشيدند آن را در پوشش اسلام و شريعت بپوشانند انديشه ايشان جلوه عمومى پيدا كرد روشنفكران با آگاهى از قدرت و نفوذ عظيم روحانيون در دل مردم سعى كردند به اين قدرت نزديك شده و با صورتى حق به جانب اطمينان اين طبقه را به خود جلب نموده رفته رفته خواسته هاى اساسى خود را بر مقاصد آنها مقدم دارند.

ما در مداركى كه از روشنفكران ناصرى در دست داريم به اين فعاليتها كه به توطئه بيشتر شباهت دارد برخورد مى كنيم به عنوان مثال در نامه هاى ميرزا آقاخان كرمانى به ميرزا ملكم خان ارمنى كه هر دو را در راءس روشنفكران عصر مى شناسيم آمده است : (اگر از طايفه ملايان تا يك درجه محدودى معاونت بطلبيم احتمال دارد زودتر مقصود انجام گيرد) و در پايان نامه محرمانه مى آيد: (اين رشته را پى بفرمائيد، و از اين اشخاص در پيشرفت كار يارى بگيريد).(257)