ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 120

بنا بر اين، معناى آيه- و خدا داناتر است- اين مى‏شود: بدانيد كه آنچه شما غنيمت مى‏بريد هر چه باشد يك پنجم آن از آن خدا و رسول و خويشاوندان و يتيمان و مسكينان و ابن السبيل است و آن را به اهلش برگردانيد اگر به خدا و به آنچه كه بر بنده‏اش محمد (ص) در جنگ بدر نازل كرده ايمان داريد و در روز بدر اين معنا را نازل كرده بود كه انفال و غنيمت‏هاى جنگى از آن خدا و رسول او است، و احدى را در آن سهمى نيست، و اينك همان خدايى كه امروز تصرف در چهار سهم آن را بر شما حلال و مباح گردانيده دستورتان مى‏دهد كه يك سهم آن را به اهلش برگردانيد.

و از ظاهر آيه برمى‏آيد كه تشريع در آن مانند ساير تشريعات قرآنى ابدى و دائمى است، و نيز استفاده مى‏شود كه حكم مورد نظر آيه مربوط به هر چيزى است كه غنيمت شمرده شود، هر چند غنيمت جنگى ماخوذ از كفار نباشد، مانند استفاده‏هاى كسبى و مرواريدهايى كه با غوص از دريا گرفته مى‏شود و كشتى‏رانى و استخراج معادن و گنج، آرى، گو اينكه مورد نزول آيه غنيمت جنگى است، و ليكن مورد مخصص نيست.

و همچنين از ظاهر مصارفى كه برشمرده و فرموده:" لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ" برمى‏آيد كه مصارف خمس منحصر در آنها است، و براى هر يك از آنها سهمى است، به اين معنا كه هر كدام مستقل در گرفتن سهم خود مى‏باشند، هم چنان كه نظير آن از آيه زكات استفاده مى‏شود، نه اينكه منظور از ذكر مصارف از قبيل ذكر مثال باشد.

هر يك از اين مطالب كه گفتيم از ظاهر آيه استفاده مى‏شود شكى نيست در اينكه از آيه به ذهن تبادر مى‏كند، و بر طبق آن رواياتى هم از طريق شيعه و ائمه اهل بيت (ع) وارد شده. و ليكن مفسرين اهل سنت در باره آن و اينكه تفسير آيه چيست اختلاف كرده‏اند، و ما- ان شاء اللَّه- به زودى در بحث روايتى آينده متعرض اقوال آنان مى‏شويم.

" إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوى‏ وَ الرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَ لَوْ تَواعَدْتُمْ لَاخْتَلَفْتُمْ فِي الْمِيعادِ وَ لكِنْ لِيَقْضِيَ اللَّهُ أَمْراً كانَ مَفْعُولًا ..."

كلمه" عدوة"- به ضم عين، و گاهى به كسر آن- به معناى طرف بلند بيابان است، و" دنيا" مؤنث" ادنى" است هم چنان كه" قصوى" كه گاهى آن را" قصيا" هم مى‏گويند مؤنث" اقصى" است، و منظور از" ركب" بطورى كه گفته شده آن قافله مال التجاره‏اى بود كه ابو سفيان سرپرستيش را بر عهده داشته است.