موارد مصرف صدقات واجبه (زكوات) - ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

‌صفحه‌ى 416

در امر صدقات عيب‏جويى مى‏كردند. از ذيل آيه برمى‏آيد كه آنها هنگامى از پيغمبر در امر صدقات عيب‏جويى مى‏كردند كه پيغمبر يا بخاطر اينكه آنها استحقاق دريافت آن را نداشته و يا به جهتى ديگر، چيزى از صدقات به آنها نمى‏داد.

" وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ ..."

كلمه" لو" براى آرزو است، و جمله" رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ" بدين معنا است: چه مى‏شد كه ايشان آنچه را كه خدايشان فرستاده با رضايت خاطر مى‏گرفتند، و يا بدان تن در مى‏دادند در حالى كه آن را اخذ مى‏كردند. و اينكه در معناى آيه كلمه اخذ (گرفتن) را آورديم، به آن جهت است كه كلمه" رضوا" در خصوص اين آيه متضمن معناى اخذ است، به نشانه اينكه خودش بدون حرف تعدى (باء) متعدى شده.

كلمه" ايتاء" به معناى اعطاء و دادن است، و جمله" حَسْبُنَا اللَّهُ" معنايش اين است:

خدا ما را در آنچه آرزو مى‏كنيم بس است.

" سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ رَسُولُهُ" اين جمله بيان آن چيزى است كه گفتيم مورد رغبت و آرزو است، نه اينكه خبر غيبى از آينده باشد. جمله" إِنَّا إِلَى اللَّهِ راغِبُونَ" به منزله تعليل براى جمله" سَيُؤْتِينَا اللَّهُ ..." است.

و معناى آيه اين است كه: آرزو مى‏رفت كه آنچه را خدا و همچنين رسول خدا (ص) به امر او به ايشان از صدقات و يا غير آن داده بگيرند، و بگويند خداى سبحان بجاى ساير اسباب جهان ما را بس است، و ما دوستدار فضل اوئيم، و طمع داريم كه از فضل و كرم خود و بدست رسول گرامى‏اش به ما بدهد.

در اين آيه بيان لطيفى است كه لطفش بر كسى پوشيده نيست، و آن اين است كه دادن (ايتاء) را هم به خدا نسبت داده و هم به رسولش، و ليكن كفايت و فضل و رغبت ايشان را تنها به خدا مخصوص كرده و لازمه دين توحيد هم همين هست.

موارد مصرف صدقات واجبه (زكوات)

" إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ وَ الْعامِلِينَ عَلَيْها وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِي الرِّقابِ وَ الْغارِمِينَ وَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ ..."

اين آيه مواردى را برمى‏شمارد كه بايد صدقات واجب (زكوات) در آن موارد مصرف شود، به دليل اينكه در آخر آيه مى‏فرمايد:" فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ". و آن موارد بطورى كه از ظاهر سياق آيه برمى‏آيد هشت مورد است، و لازمه آن اين است كه فقير و مسكين هر يك موردى جداگانه بحساب آيند.

مفسرين در باره اينكه آيا فقير و مسكين هر يك موردى جداگانه و يا هر دو يك صنف‏